Advocatenkantoor Van der Biezen

Geen sanctie: alleen stoere taal over liegende kroongetuige

Op 19 oktober 2023 oordeelde de rechtbank te Groningen dat een persoon, die als kroongetuige in de zogeheten Zwembadmoordzaak belastende verklaringen heeft afgelegd, zich tot twee keer toe schuldig heeft gemaakt aan meineed. Zowel tegenover de rechter-commissaris als ten overstaan van de rechtbank verklaarde hij onder ede te verklaren dat hij vanuit de gevangenis sms-berichten had ontvangen van een van de verdachten over de gepleegde moord.

De berichten zouden volgens de kroongetuige belastende informatie hebben behelst waaruit directe betrokkenheid zou blijken. Belastende informatie die bij nader en eenvoudig onderzoekje compleet verzonnen blijkt te zijn.

Op 15 mei 2024 constateert het gerechtshof te Leeuwarden op dit punt het volgende:
Inmiddels is duidelijk geworden dat de kroongetuige niet steeds de waarheid heeft verklaard. De verklaring dat hij vanuit detentie contact zou hebben gehad met medeverdachte, waarover hij ook gesproken heeft in zijn verklaring bij de rechter-commissaris, blijkt te zijn gelogen en de in dat kader aangedragen sms-conversatie blijkt door de kroongetuige zelf te zijn gefabriceerd.

Uit nader onderzoek bleek simpelweg dat de sms’jes eerder zijn ontvangen dan dat ze verstuurd zouden zijn. De complete, als belastende berichten gepresenteerde communicatie, bleek nep te zijn en door de kroongetuige zelf in elkaar gezet.

Het hof constateert dan ook ‘dat de inhoud van de sms-berichten door hemzelf (de kroongetuige) is bedacht en betreffen derhalve geen uitlatingen van de medeverdachte.’ De kroongetuige zou dit gedaan hebben, omdat hij vreesde dat zijn eigen verklaring niet genoeg was om een kroongetuigedeal tot stand te kunnen laten komen.

Hoewel er bij het Openbaar Ministerie reeds in een vroeg stadium van het onderzoek twijfels waren gerezen omtrent de authenticiteit van het berichtenverkeer, heeft dit volgens het hof niet geleid tot nader onderzoek, hetgeen volgens het hof wel had gemoeten.

Nader onderzoek lijkt enkel gericht te zijn geweest op het zoeken naar bevestiging van de verklaringen van de kroongetuige, waarbij niet kritisch is gekeken naar de mogelijkheid dat die verklaringen of de door hem verstrekte berichten onjuist zouden kunnen zijn. Het hof stelt dat het onderzoek beperkt is gebleven tot een verificatieonderzoek doch dat een falsificatieonderzoek ten onrechte is uitgebleven.

Met andere woorden er werd enkele gekeken en gestreefd naar het vinden van belastend materiaal waarbij men blind was voor twijfels en onvolkomenheden die een andere richting op wezen. Scoringsdrift stond in deze zaak kennelijk voorop waardoor de waarheidsvinding in het gedrang is gekomen en men simpele leugens als waar heeft gepresenteerd bij verschillende rechters die de deal diende te controleren op al dan niet rechtmatigheid.

De conclusie van het hof:
Op basis van wat later in deze procedure bekend is geworden, oordeelt het hof dat de kroongetuige ten tijde van het sluiten van de overeenkomst en het oordeel van de rechter-commissaris van de rechtmatigheid daarvan, niet betrouwbaar was en dat de kroongetuigeovereenkomst daarom achteraf beschouwd onrechtmatig is. Dat de rechter-commissaris de kroongetuige wel betrouwbaar achtte, is het gevolg geweest van het gebrekkige en onvolledige onderzoek van het Openbaar Ministerie, het niet delen van de twijfels over zijn betrouwbaarheid door het Openbaar Ministerie en, niet in de laatste plaats, de leugenachtigheid van de verklaringen van [kroongetuige] zelf.

Het oordeel klinkt hard en stoer. Zo valt tevens het volgende in het arrest te lezen:
Het hof acht bewijsuitsluiting noodzakelijk als rechtsstatelijke waarborg en als middel om politie en justitie te weerhouden van dergelijk uiterst onzorgvuldig, nalatig en onrechtmatig optreden en daarmee als middel om te voorkomen dat vergelijkbare vormverzuimen in de toekomst zullen plaatsvinden.

Ondanks de zware verwijten van uiterst onzorgvuldig, nalatig en onrechtmatig, richting het Openbaar Ministerie, dat gewoon haar werk niet goed heeft gedaan en dat opzettelijk haar twijfels over de authenticiteit van de zeer belastende berichten niet deelde met de toetsende rechter-commissaris, wordt er geen niet ontvankelijkheid van het OM uitgesproken. Géén voorbeeld stellende sanctie wordt er opgelegd géén preventief signaal.

Wat volgt is slechts een gedeeltelijke uitsluiting van de verklaringen waarin de kroongetuige rept over de door hemzelf gefabriceerde nepberichten. Nepberichten die uiteraard géén enkele rechter als bewijs zou gaan gebruiken. Gedeeltelijke bewijsuitsluiting wordt voor de bühne gepresenteerd als krachtig signaal, doch is feitelijk een wassen neus zonder enig juridisch inhoudelijk signaal. De overige verklaringen van deze liegende kroongetuige worden immers gewoon voor het bewijs gebruikt.

Begrijpelijk dat de minister van justitie roept dat de kroongetuige regeling zo goed bruikbaar is en dat deze, afgezien van wat ondergeschikte punten prima loopt en zelfs uitgebreid moet worden, als rechters ook evident liegende kroongetuigen gewoon voor het bewijs gebruiken.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Afbraak van de rechtsstaat gaat in rap tempo

Momenteel wordt er in de Tweede Kamer een wetsvoorstel behandeld over ingrijpende wijzigingen van de penitentiaire beginselenwet. Een van de voorgestelde maatregelen is videotoezicht tijdens gesprekken van de gedetineerde met zijn advocaten. Tijdens de behandeling in de Tweede Kamer bleek dat de voorgestelde wijzigingen voor sommige parlementsleden niet ver genoeg gaan.

Er ligt nu een amendement dat “auditief toezicht” op gesprekken tussen advocaat en cliënt mogelijk moet maken, afluisteren dus. Het voorstel behelst simpelweg het opnemen van alle gesprekken tussen advocaat en gedetineerde.

Het afluisteren en opnemen zou nu nog betrekking moeten hebben op gesprekken tussen advocaten en cliënten die onder het zwaarste regime van toezicht vallen zoals de EBI. De vraag is echter of deze bevoegdheid, als die wordt aangenomen en ingevoerd, in de toekomst beperkt zal blijven tot deze groep. Het verleden heeft geleerd dat men met iedere nieuwe bevoegdheid de grenzen opzoekt en naar verruiming streeft. Op het voorstel, het afluisteren van advocaten tijdens hun bezoek aan cliënten en het opnemen en bewaren van hun gesprekken voor de duur van maar liefst 5 jaren, komt vanuit meerdere richtingen forse kritiek.

Zo schrijft de Nederlandse Orde van Advocaten in een advies aan de Tweede Kamer dat het amendement in strijd is met hogere wet en regelgeving en in strijd is met mensenrechten: De vertrouwelijkheid van het contact tussen advocaat en cliënt wordt beschermd door wetten en verdragen, onder meer door artikel 6 en artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en door artikel 4 van de EU-Richtlijn betreffende het recht op toegang tot een advocaat in strafprocedures. Gedetineerden hebben recht op vertrouwelijke communicatie met hun advocaat, ook in een detentiesituatie. Het gaat hierbij om een met het recht op effectieve bijstand en een eerlijk proces samenhangend fundamenteel recht waarover het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) zich regelmatig heeft uitgesproken . Wanneer een advocaat niet vertrouwelijk met zijn of haar cliënt kan communiceren kan geen effectieve bijstand worden verleend en handelt de staat in strijd met wetten en verdragen.
Het parlement dient als er als medewetgever zorg voor te dragen dat wetgeving bijdraagt aan de samenleving. Artikel 94 van de Grondwet bepaalt bovendien dat binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften geen toepassing vinden, indien deze niet verenigbaar zijn met eenieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties. Van voorliggend wetsvoorstel is op voorhand duidelijk dat deze op onderdelen strijd oplevert met hoger recht. Om die reden zou de Kamer niet met het voorstel in de huidige vorm moeten instemmen.

Duidelijke taal. De wetgever mag niet instemmen met een wetswijziging die evident in strijd is met het recht op vertrouwelijke communicatie met een advocaat. Het betreft hier immers een fundamenteel recht dat raakt aan een effectieve bijstand en aan het recht op een eerlijk proces.
Stelt u zich eens voor dat ieder gesprek met uw advocaat wordt opgenomen en uitgeluisterd kan worden. Kunt u dan nog vrij praten? Durft u nog iets te vertellen of te bespreken over de rol van anderen in een zaak?

Als het in Nederland zover komt dat er niet meer in vertrouwelijkheid met een advocaat gesproken kan worden zal het einde van onze rechtsstaat snel in zicht zijn en glijden we af naar een systeem dat we kennen van landen waar onze overheid altijd forse kritiek op heeft gehad.
Wellicht wordt het tijd dat onze wetgevende macht eens goed in de rechtsstatelijke spiegel gaat kijken voordat we afglijden tot een land waar de mensenrechten met voeten worden getreden.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Overheid wil nog ruimere bevoegdheden om te hacken en te tappen
Bespioneren van burgers: wordt Nederland nu toch Afluisterland?

Met een nieuw wetsvoorstel wil de overheid eerder gedane beloftes over bescherming van de privacy van burgers gaan verbreken en de jarenlange overschrijding van bevoegdheden door inlichtingendiensten legaliseren. De AIVD en MIVD maken zich op om de nieuwe glasvezelnetwerken in ons land gaan gebruiken voor grootschalig aftappen van communicatie via internetkabels. Daarbij gaat ook het delen van data met buitenlandse mogendheden en opsporingsdiensten tot de mogelijkheden behoren.

Op de site van de rijksoverheid valt te lezen dat de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten uit 2002 “te beperkt is in haar mogelijkheden en dat de AIVD en de MIVD, met alleen de traditionele inlichtingenmethoden als volgen, observeren , het opvangen van telefoongesprekken uit de ether en van radioverkeer en het gericht afluisteren, informatie dreigen te missen”. Blijkbaar vindt de Rijksoverheid dat veel meer moet kunnen met als gevolg dat een sleepnet op de gehele kabel tot de mogelijkheden moet gaan behoren. Te lezen valt dat “terroristen” net als iedereen (!), in de 21e eeuw communiceren met bits en bytes, met smartphones , tablets en andere communicatiemiddelen via allerlei communicatiekanalen en dat die kanalen bijna allemaal via glasvezelkabels ons land binnen komen. Er moet volgens de overheid dus een wettelijke uitbreiding komen zodat alles op die kabels onderschept en geanalyseerd kan worden. De Volkskrant kopte dan ook terecht op 16 mei 2022: “Nederland stemde tegen de sleepwet en toch staat nu alles klaar voor grootschalig aftappen”.

Referendum 2018
En zo gaat het in Nederland nu altijd. Eerst mag de burger zich in een referendum (gehouden in 2018) uitspreken over de reikwijdte en wenselijkheid van een wet die grootschalig tappen van communicatie van hele wijken en buurten mogelijk maakt om vervolgens enkele jaren later via een aanvullende wet juist dat te gaan doen waartegen de burgers van Nederland in 2018 massaal “nee” tegen hebben gestemd. Want dat is nu precies wat de er staat te gebeuren. Citaat uit de eerder aangehaalde krant: “Hoewel een meerderheid van de Nederlanders in 2018 tegen de ‘sleepwet’ stemde, is grootschalig aftappen van communicatie via internetkabels technisch mogelijk en binnenkort praktijk”. Eerdere beloftes van oud-minister Ronald Plasterk en met hem diverse hoofden van de uiteenlopende inlichtingendiensten, aan de Tweede Kamer en het Nederlandse volk blijken nu weer gewoon los zand te zijn en van nul en generlei waarde. Toen werd beweerd dat het opslaan van communicatie van miljoenen Nederlanders via hacken en kabelinterceptie en de angst voor het opslaan van metadata van Nederlanders bangmakerij was en niet realistisch.

Nederland afluisterland?
Nu blijkt echter dat de AIVD en de MIVD ervoor hebben gekozen om hun interceptie in te richten bij grote kabelbedrijven zoals Eurofiber en Relined welke bedrijven een omvangrijk glasvezelnetwerk hebben in Nederland en die ook aangesloten zijn op trans-Atlantische internetkabels zodat interceptie niet enkel beperkt blijft tot buurt- of wijkniveau, maar regio overstijgend is en je het volgens een insider in feite hebt over geheel Nederland. Toezichthouders hebben er reeds eerder op gewezen dat dergelijke kabelinterceptie in de praktijk niet overeenkomt met eerder gedane beloftes en dat deze niet passen binnen de aan deze diensten gegeven bevoegdheden. Men gaat dus veel verder dan men altijd heeft voorgespiegeld en beloofd. De niet nagekomen beloftes en de overschrijding van de bevoegdheden wil men nu met een nieuw wetsvoorstel gaan ‘legaliseren’ om zo via een achterdeur en het referendum negerende toch het zo bestreden ‘sleepnet’ te kunnen invoeren. Het heeft er aldus alle schijn van dat Nederland ondanks de duidelijke afwijzing in het referendum van 2018 toch Afluisterland wordt.

Onrechtmatig
Reeds eerder hebben de AIVD en de MIVD gepoogd om intercepties goedgekeurd te krijgen van communicatie van miljoenen Nederlanders om deze vervolgens maximaal drie jaren te bewaren. Dit verzoek werd toen geweigerd als onrechtmatig en niet proportioneel. Vanwege deze weigeringen van de betreffende toezichthouders hebben de inlichtingendiensten en hun politieke lobby de minister intussen weten te overtuigen om die mogelijkheid dan maar bij wet te gaan regelen, waar direct ook het voorstel aan is toegevoegd om de controlerende bevoegdheden van de toezichthouders drastisch in te perken, Als genoemde wet wordt aangenomen kunnen betreffende diensten vol aan de slag met het tappen, onderscheppen en analyseren van berichten en ander internetverkeer van miljoenen Nederlandse en buitenlandse burgers, organisaties en bedrijven onderling en deze data vervolgens jarenlang bewaren, waarbij ook het delen met buitenlandse mogendheden en opsporingsdiensten tot de mogelijkheden gaat behoren.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Big brother krijgt steeds meer vorm in opsporingsland.

“Big brother is watching you” krijgt steeds meer vorm in ons (opsporings-) land. Zo ligt er nu een wetsvoorstel waarin geregeld wordt dat alle financiële transacties vanaf 100 euro, ja u leest het goed vanaf slechts 100 euro ! , geanalyseerd en bekeken mogen worden op “ongebruikelijkheid” omdat criminelen vaak met kleine bedragen geld bancair zouden witwassen. Omdat dit zou geschieden bij verschillende banken moeten die nu de mogelijkheid krijgen om onderling al hun klantgegevens te kunnen koppelen en in te zien zodat zij een totaal beeld kunnen krijgen van alle transacties. Het systeem zou vervolgens niet door de Staat der Nederlanden maar door de (particuliere) banken zelf ingericht en onderhouden moeten gaan worden, in het vertrouwen dat dat daar goed zou gaan en dat zij voor voldoende veiligheid zouden kunnen zorgen. Als er dan echter iets ongebruikelijks door hen geconstateerd zou worden gaan uiteraard alle sluizen open en wordt alles met justitie gedeeld.

Van het begrip privacy heeft men vandaag de dag in de politiek niet meer gehoord en aan de kant van de “opsporings-lobbyisten” is privacy al helemaal en vies woord…alles onder het motto “wie niets te verbergen heeft heeft ook geen privacy nodig en niets te vrezen”. En daar wringt hem nu juist de schoen. Ons controle- en opsporingsapparaat rent van miskleun naar miskleun en richt al jaren, door onkunde en tunnelvisie(s) , enorme schade aan bij onschuldige burgers. De belastingdienst die al jaren ongoorloofd en onrechtmatig aan het “profilen” is met alle ellende voor niets vermoedende burgers van dien die geconfronteerd worden met controles en bancaire uitsluiting waardoor ze niet meer normaal aan het sociale leven kunnen deelnemen.

En dan de toeslagenaffaire waarin ook ongeoorloofd werd geprofiled met als gevolg huisuitzettingen , uithuisplaatsingen en faillissementen van burgers die niets misdaan hadden en die nu na jaren gezeur en gepraat nog steeds niet gecompenseerd zijn. En dan nu een bancair “totaal toezicht” willen op transacties van slechts 100 euro. Bizar.

Bancaire controle.
Als u dus straks in een maand drie of vier keer een bedrag van 150 euro overboekt naar uw familie in Turkije of Marokko dat weet u nu reeds dat u ellende zult gaan krijgen omdat u volgens de computersystemen (mensen zijn immers te duur voor dit soort controles als ze al te vinden zijn) aan het witwassen bent, althans vermoedelijk. Maar of u straks nog iets heeft aan dat “onschuld uitgangspunt / presumptie” is nog maar de vraag…ik hoop dat de u controlerende computer hier ook besef van heeft.

Op 21 oktober 2022 typeerde de Autoriteit Persoonsgegevens (een overheidswaakhond voor uw en mijn privacy) het wetsvoorstel als volgt, ik citeer; “ ..dit nieuwe wetsvoorstel opent de deur naar een ongekende massasurveillance van Nederlanders..” . Ongekende massasurveillance dat is stevige taal…maar daar blijft het dan ook bij. Ziet of ervaart u in de samenleving enige reuring of publieke discussie omtrent dit voorstel ? Zijn er demonstraties of andere vormen van onrust, vergelijkbaar met die van de klimaat-hysterie ? Neen…ik zie ze niet. Dus ja…dat wetvoorstel gaat wet worden…linksom of rechtsom…wellicht iets aangepast maar het gaat er komen. U bent gewaarschuwd.

Europa is wellicht nog de laatste redding.
Tegen deze zich steeds meer opdringende politiestaat lijkt geen kruid gewassen. Maar wellicht is er nog hoop uit onverwachte hoek. Het Europese Hof van Justitie heeft op 26 januari 2023 (zaak C-205/21) in een arrest aangaande Bulgarije geoordeeld dat , in geval er een verdenking bestaat, Europese (privacy) dat de europese richtlijn 2016/680 ; ..” zich verzet tegen nationale wettelijke regelingen op grond waarvan systematisch gegevens worden verzameld , zonder dat de autoriteit hoeft vast te stellen of aan te tonen dat deze gegevensverzameling strikt noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de doelstellingen en dat deze doelstellingen niet kunnen worden bereikt met maatregelen die de rechten en vrijheden van de betrokkene op minder ernstige wijze aantasten”. Bij mensen die “verdacht” worden van een strafbaar feit maakt het Europese Hof zich dus zorgen over de verregaande en systematische wijze van gegevensverzameling (in deze uitspraak betreft het biometrische en genetische gegevens) en vraagt zich af of deze omvangrijke gegevensverzameling wel noodzakelijk is voor het te bereiken doel.

In strijd met Europese wet en regelgeving.
Deze uitspraak lezende lijkt mij de in het genoemde wetsvoorstel genoemde financiële (witwas) informatie vergaring en de daaropvolgende ongebreidelde en ongeclausuleerde analyse van burgers die (nog) geen verdachte zijn evident in strijd Europese privacy wet en regelgeving. Of de wetgever zich iets gelegen zal laten aan de door haarzelf ondertekende verdragen valt echter te bezien.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Sky- , Encrochat en Ennetcom-hacks en het eerlijk proces.

Door actief hacken heeft de politie in de afgelopen jaren miljoenen berichten van vermeende criminelen in handen gekregen waarmee ze vervolgens grootschalig aan het vervolgen is geslagen. Het ene strafdossier na het andere bestaat in de kern hoofdzakelijk uit PGP berichten op basis waarvan justitie een belastende verhaallijn samenstelt.

Bestonden dossiers in het verleden uit getuigenverklaringen gecombineerd met concrete forensische sporen zoals vingerafdrukken, DNA en inbeslagnames bestaan ze nu vaak uit vrijwel louter digitaal bewijs. Digitaal bewijs dat in de praktijk niet of nauwelijks door de verdediging en de rechter valt te controleren waardoor het eerlijke proces in de zin van artikel 6 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) inmiddels ernstig in het gedrang is gekomen. In 2016 nam justitie vrijwel de gehele server van Ennetcom (zich bevindende in Canada) in beslag en in 2017 wist men PGPsafe te kraken, in 2020 volgde EncroChat waarna begin 2021 justitie meldde dat men reeds maanden aan het meeluisteren was bij een server van SkyECC waarna deze in maart 2021 offline werd gehaald. Volgens justitie zouden bij deze meest recente actie honderden miljoenen berichten zijn onderschept ook van personen die zouden zijn overgestapt van de eerder uit de lucht gehaalde servers.

Hoewel er door de advocatuur veel vragen zijn en worden gesteld omtrent de wijze en omvang van de gehanteerde opsporingsmethoden hebben inmiddels meerdere rechtbanken mensen veroordeeld die berichten zouden hebben verstuurd met Sky- of Encrotelefoons. Ondanks fundamentele bezwaren, niet alleen vanuit de advocatuur maar ook vanuit het Europese Hof voor de rechten van de Mens, tegen het vergaren en onderzoeken van “bulkdata” stelt het openbaar ministerie zich op het standpunt dat daar niets mis mee is en dat de vergaarde berichten gewoon tot bewijs kunnen dienen.

Brandbrief advocaten.
Op 24 oktober 2022 kopte het dagblad Trouw “Strafrechtadvocaten uiten gezamenlijk hun zorgen over nieuwe opsporingsmethoden van het Openbaar Ministerie” . In het artikel valt te lezen dat een grote groep strafrechtadvocaten zich grote zorgen maken over de manier waarop grote hoeveelheden berichten door justitie worden verzameld en onderzocht. De nieuwe opsporingsmethoden zouden in strijd zijn met fundamentele mensenrechten, aldus de advocaten in hun brandbrief. Geconstateerd wordt dat verzoeken van advocaten om gewoon het feitelijk verloop van de opsporingsactie helder te krijgen structureel worden afgewezen en er zodoende géén antwoorden komen op gerechtvaardigde vragen, waardoor toetsing en verdediging onmogelijk worden gemaakt.

Een eerlijk proces staat of valt op toetsing van opsporingshandelingen.
Een eerlijk proces brengt met zich mee dat de door de politie gehanteerde methode transparant is en dat vragen omtrent het feitelijke verloop beantwoord kunnen worden zodat door de rechter adequaat getoetst kan worden of er sprake is van al dan rechtmatig verkregen bewijsmateriaal. In de zaken waarbij buitenlandse opsporingsinstanties betrokken zijn, zoals bij veel van dit soort zaken, worden afwijzingen van advocaten verzoeken door rechters steevast gebaseerd op het “vertrouwens-beginsel” hetgeen inhoudt dat nederlandse rechters erop zouden mogen vertrouwen dat opsporingshandelingen verricht door buitenlandse politie binnen de regels van de wet vallen en steeds rechtmatig zijn. Feitelijk toetst de Nederlandse rechter dan vervolgens niets van de handelingen die er in het buitenland zijn verricht. En bij dat gebrek aan toetsing (het gewoon niet toetsen op basis van vertrouwen in buitenlandse opsporingsteams) wringt hem de schoen.
In omvangrijke strafzaken wordt dus eenvoudigweg niet getoetst hetgeen voor strafrechtadvocaten onverteerbaar is.

Buitenlandse rechters komen in beweging.
Inmiddels hebben zich in andere europese landen verschillende rechters uitgesproken over de op hun grondgebied gehanteerde “hack”-methodes. In Frankrijk heeft een rechtbank geoordeeld dat er zonder nader onderzoek, en meer openheid omtrent de gehanteerde methodiek, de zaak géén doorgang kan vinden. Ook in Duitsland en Italië hebben rechters inmiddels vraagtekens gezet bij de bruikbaarheid en al dan niet rechtmatigheid van deze massaal vergaarde bulkdata. Sommige buitenlandse rechters sluiten inmiddels zelfs data voor bewijs uit als niet voldoende duidelijk is hoe dit materiaal verkregen is.
Nederlandse rechters zijn nog lang niet zo ver en hanteren het de gepresenteerde bulkdata gewoon voor het bewijs zonder al te veel vragen te stellen.

Prejudiciële vragen.
Nu zelfs in landen waar Nederlandse opsporingsteams verregaande (technische-) opsporingshandelingen hebben verricht en technische ondersteuning hebben geboden aan de interceptie van miljoenen berichten, beginnen nu ook Nederlandse rechters zich af te vragen of het zogenaamde vertrouwensbeginsel wel een afdoende grond vormt voor het massaal afwijzen van de verzoeken van de verdediging. Het niet (althans volstrekt onvoldoende) toetsen en onderzoeken van wat de politie nu precies heeft uitgevoerd kan gezien buitenlandse beslissingen niet zomaar meer gehanteerd worden. Als andere Europese rechters wel vragen stellen en methodes tegen het licht gaan houden kunnen Nederlandse rechters immers niet achterblijven.
Inmiddels hebben verschillende rechtbanken omvangrijke drugszaken aangehouden in afwachting van (prejudiciële) vragen (een nieuwe juridische optie) die gesteld gaan worden aan de Hoge Raad. Vragen die gaan over de omvang, aard en strekking van het zo vaak, voor afwijzing van verzoeken, gehanteerde vertrouwensbeginsel en vragen omtrent de al dan niet rechtmatigheid van de op grote schaal vergaarde miljoenen berichten.

Omtrent de vraag of er van de Hoge Raad iets positiefs valt te verwachten lopen de meningen uiteen. In het verleden heeft de Hoge Raad immers niet vaak ingegrepen in zaken waarin opsporingsinstanties hun boekje ver te buiten gingen. Vaak bleef het bij de enkele constatering van onrechtmatig handelen zonder daar ook maar enige (corrigerende) consequentie aan te verbinden. Met de enkele constatering van een vormverzuim zou volstaan kunnen worden volgens de Hoge Raad omdat vaak niet duidelijk zou zijn welk belang er geschaad zou zijn door de geconstateerde onrechtmatigheden.

Het valt te hopen dat de Hoge Raad nu eens wel een principiële uitspraak doet waar de rechtsstaat iets aan heeft en waardoor het toetsen van gehanteerde opsporingsmethoden liet langer een wassen neus blijkt te zijn.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

“Hoe een geluidsopname het verschil kan maken.”

Cliënt runt sinds jaar en dag een “tuin-centrum” waar diverse soorten kweek artikelen te koop aangeboden worden. Kweekbakjes , warmte lampen en kweekschema’s vormden onderdeel van het assortiment. Nadat handhavers van de gemeente in 2015 en 2017 naar binnen waren gegaan op basis van een vermoeden van overtreding van de Opiumwet werden diverse goederen in beslaggenomen. Goederen die volgens de gemeente gebruikt zouden kunnen worden bij de kweek van hennep. Verkoop van dit soort goederen zou in strijd met de bedrijfs-vergunning zijn. Na iedere inval oordeelde de rechter vervolgens dat de goederen weer terug moesten nu deze ook voor legale kweek gebruikt kunnen worden en er geen bewijs aanwezig was voor een vermoeden dat het om Opiumwet overtredingen zou gaan. Van een strafrechtelijke vervolging was na deze invallen geen sprake aangezien het officieel slechts gemeentelijke / bestuursrechtelijke actie’s betrof.

De gemeente liet het er echter niet bij zitten en ging , na een aanscherping van de Opiumwet en nu onder begeleiding van een hele politiemacht, in 2019 nogmaals bij cliënt naar binnen, en nam (vrijwel) alles is beslag met de motivering dat de eigenaren wisten althans hadden kunnen vermoeden dat hun producten hoofdzakelijk voor de hennepkweek zouden worden gebruikt.

Na een stilte van 3 jaren , waarin een groot deel van de goederen van de rechter terug moesten, werd cliënt gedagvaard door overtreding van de Opiumwet. Inmiddels had de gemeente besloten dat de zaak per direct gesloten moest worden omdat niet aan de vergunningsverplichtingen was voldaan. Tot aan de Raad van State kreeg de gemeente haar gelijk en moest de zaak dicht blijven.

Drie jaar na de inval kwam cliënt tijdens de voorbereiding van de strafzaak met een opmerkelijke geluidsopname. Een opname waaruit bleek dat de gemeente onder valse voorwendselen (gemeentelijke handhaving) naar binnen was gegaan en er simpelweg keihard gelogen was omtrent het doel en de aard van de doorzoeking. Met een iphone bleek de eigenaar van het tuincentrum een gesprek met de leider van het “begeleidende” politieteam te hebben opgenomen. Ter zitting van de rechtbank werd het bandje afgespeeld en de rechtbank en officier kregen het navolgende te horen uit de mond van de betreffende agent:

“Ik heb overlegd met de officier van justitie ….(….) een optie is dat jullie afstand doen van alle goederen , die na inbeslagname door of sowieso vernietigd worden …daar heeft de officier al opdracht toe gegeven…. en dat als er afstand wordt gedaan er géén strafrechtelijke vervolging zal plaatsvinden. Er zal dan niet gedagvaard worden omdat de vernietiging van de goederen al sanctie genoeg is in de ogen van de officier”.

Uit het afgespeeld gesprek bleek dus duidelijk dat het niet ging om een gemeentelijke handhavingsactie maar om een goed gecoördineerde strafrechtelijke doorzoeking. Tevens bleek dat er sprake was van een (direct) van de officier van justitie afkomstige sepot toezegging. Gezien het feit dat men toch al direct alles voornemens was te gaan vernietigen was van een vrijwillige keuze mogelijkheid géén sprake. Zelden was een volstrekt misleidende (en leugenachtige-) actie zo duidelijk en helder inzichtelijk geworden voor een rechtelijk college.

De rechtbank oordeelde snoeihard en nam direct ter zitting een beslissing. De rechtbank oordeelde dat het OM het recht op strafvervolging had verspeeld en het OM werd dan ook niet ontvankelijk verklaard in haar vervolging.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Een verschrikkelijk drugsongeluk met alleen maar verliezers.

Wat een gezellig avondje zou moeten worden eindigde uiteindelijk in een nachtmerrie. Samen met 3 goede vrienden had cliënt afgesproken om ’s avonds tijdens de lockdown bij hem thuis een drankje te drinken en samen wat te blowen , gamen en film te kijken. Om de avond nog gezelliger te maken kwam men op het idee wat “zegeltjes LSD” te kopen omdat zij daar samen al eerder een leuke avond mee hadden gehad.

Cliënt regelde de drugs en de drank en de avond kon beginnen. Dat LSD niet ongevaarlijk is weten veel oudere hippies die in de jaren 60 en 70 met drugs experimenteerden toen deze bij de vrijdenkers onder ons enorm populair was.
De hedendaagse jeugd is met deze effecten niet of nauwelijks bekend waardoor LSD onder jongeren weer steeds populairder aan het worden is met alle (soms negatieve) gevolgen van dien.

Als je je wat meer verdiept in de effecten van LSD kom je op internet al gauw een artikel tegen uit 2014 waarin een dergelijk voorval beschreven wordt: (Citaat AD februari 2014) “ Een 24 jarige Utrechter is zaterdagnacht op de Uithof om het leven gekomen nadat hij onder invloed van drugs vanaf de achtste verdieping van een flat door een raam naar beneden sprong”. Een student die kennelijk onder invloed van LSD een paniek- angst aanval kreeg en vervolgens niet meer wist wat hij deed met fatale gevolgen. En zo kan je meer berichten op internet vinden. Angst en paniek , achtervolgingswaan kunnen negatieve effecten zijn met uiteindelijk fatale gevolgen voor de gebruiker zelf.

In de zaak van mijn cliënt gebeurde er op de bewuste avond echter iets geheel anders. Na onderzoek werd constateerd dat er bij cliënt een tot op heden vrijwel onbekend effect optrad waarover tot op heden nog maar weinig bekend was. Geconcludeerd werd dat er bij cliënt sprake was van een omslag van angst naar agressie een effect dat als buitengewoon zeldzaam getypeerd moet worden. Een buitengewoon zeldzaam effect dat voor cliënt niet (goed) was te voorzien.

Op de bewuste avond raakte cliënt, als gevolg van de LSD inname, in een psychose waardoor hij ieder zicht op de realiteit verloor. Als gevolg van deze, door de LSD opgewekte psychose, dacht hij dat hij door demonen werd aangevallen. Overmand door angst werd hij richting de vreemde wezens agressief met fatale gevolgen van dien.

Op verdenking van doodslag werd cliënt vervolgens in voorlopige hechtenis genomen. Zoals dat gaat in grote strafzaken volgde pro forma na pro forma en werd het technisch- forensisch dossier pas na half jaar aan de verdediging verstrekt. Vervolgens zij er door de verdediging diverse onderzoekwensen ingediend waarna de zaak naar de rechter-commissaris werd verwezen voor de uitvoering van de verzoeken. Nu na bijna een jaar in voorlopige hechtenis te hebben doorgebracht besliste de rechtbank onlangs dat nu er voorlopig géén zicht is op een inhoudelijke behandeling de voorlopige hechtenis, onder voorwaarden, diende te worden geschorst. Voorlopig mag cliënt dus zijn proces in vrijheid afwachten.

Wordt vervolgd….

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Het doel heiligt (alweer) de middelen.

“ Het voorstel leidt tot een ernstige beperking van het grondrecht op bescherming van persoonsgegevens omdat het gaat om zeer veel (vaak bijzondere en “gevoelige”) persoonsgegevens met vele verwerkingen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor betrokkenen”.

Een citaat dat zou passen bij wetgeving gemaakt door een totalitair regime waarbij de overheid de privacy regels van haar onderdanen met voeten schendt.

Maar dat is het niet. Het betreft hier een citaat uit het advies van de “Autoriteit Persoonsgegevens” over wetgeving die onze eigen volksvertegenwoordigers voornemens zijn te gaan invoeren.

Het bestrijden van zware en ernstige criminaliteit zou de invoering van de nieuw wet met de naam “Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS)” rechtvaardigen. De autoriteit persoonsgegevens onderschrijft deze zware criminaliteit doelstelling en overweegt in haar advies (d.d. 9 november 2019) , op genoemde wet, dat het voorkomen en bestrijden van ernstige en ondermijnende criminaliteit dermate belangrijk is dat ook voor de autoriteit persoonsgegevens vaststaat dat hiervoor ingrijpende inbreuken op het grondrecht op bescherming van persoonsgegevens noodzakelijk kunnen zijn.

Doel van de wet is dat verschillende (overheids- zowel als private) instellingen en organisaties de door hen verzamelde persoonsgegevens met elkaar gaan delen zodat ze een totaal beeld kunnen krijgen waarmee onderzoek en analyse verricht kan gaan worden. Als er dan “onregelmatigheden” zouden blijken uit een dergelijk onderzoek kan men een rapport opstellen dat dan vervolgens met alle partijen gedeeld wordt. Omdat politie en justitie steeds onderdeel van deze samenwerkingsverbanden uitmaakt krijgen deze , zonder enige strafrechtelijke verdenking, informatie in handen waarvoor géén ingewikkelde procedures gevolgd meer dienen te worden. De autoriteit constateert in haar rapport (blz 26/32) dat hierdoor;

“ Daarmee is de facto sprake van een grote verruiming van de strafvorderlijke bevoegdheden tot het vorderen van gegevens omdat de uitkomst en gegevens uit het samenwerkingsverband zonder vordering van strafvorderlijke autoriteiten en zonder verdenking van een misdrijf aan de strafvorderlijke autoriteiten worden verstrekt, sterker nog : de strafvorderlijke overheid zit steeds aan tafel”.

Met andere woorden uw en mijn persoonsgegevens kunnen in het kader van een zogenaamd “samenwerkingsverband” probleemloos en zonder enige concrete aanleiding gedeeld worden met politie en justitie en vervolgens door deze samenwerkingsverbanden geanalyseerd worden. Onderzoek en analyse dat buiten uw en mijn gezichtsveld om geschiedt en waartegen bezwaar maken niet mogelijk is nu in rechtsbijstand in deze wet niet is voorzien !

Zonder het “startpunt van een verdenking” loopt iedere burger , na invoering van deze wet, in beginsel het risico zonder goede gronden door de mangel van een willekeurig onderzoek gehaald te worden en loopt hij het risico dat zijn persoonsgegevens (ooit verstrekt voor een geheel ander doel) onderwerp van onderzoek worden met alle mogelijke gevolgen van dien. Als we iets hebben geleerd van de “toeslagenwet affaire” is het wel dat onterechte verdenkingen ontstaan door onjuiste analyses tot grote negatieve gevolgen voor burgers kunnen hebben. Ondanks deze zéér negatieve en desastreuze ervaringen met het delen en onjuist interpreteren van data kiest de wetgever toch voor de weg van vrijwel onbeperkte gegevensuitwisseling.

Het rechtstatelijke uitgangspunt dat burgers er in principe bij het verstrekken van hun persoonsgegevens in beginsel van uit kunnen gaan dat persoonsgegevens die voor en bepaald doel zijn verleend , vervolgens niet voor een geheel ander doel worden gebruikt, wordt door deze nieuwe wet feitelijk in de prullenbak gegooid. Ook worden er door de nieuwe wet geheimhoudingsverplichtingen voor overheidsinstanties voor een groot deel aan de kant geschoven zodat burgers er in de toekomst niet meer zeker van kunnen zijn dat er met hun persoonsgegevens vertrouwelijk wordt omgesprongen. Deze gegevens kunnen volgens de nieuwe wet immers gedeeld gaan worden met andere (nu nog gedeeltelijk onbekende) partijen die er dan hun eigen onderzeok aan kunnen gaan verrichten.

Een gigantische wijziging van de verhoudingen tussen burger en overheid.

De autoriteit persoonsgegevens (AP) constateert het volgende: “ Juist de potentieel geweldige omvang waarin het wetsvoorstel verwerking door bestaande en nieuwe samenwerkingsverbanden legitimeert van persoonsgegevens die voor andere doeleinden zijn verzameld, bovendien zonder duidelijke drempel voor activering van een verband, maakt het voorstel op gespannen voet staat met genoemde uitleg van de onschuldpresumptie en het doelbindingsbeginsel. Bovendien worden veel geheimhoudingsplichten doorbroken. Daarbij speelt ook dat politie en justitie al deelnemer zijn aan de verbanden die in de wet worden geregeld. Een en ander kan de verhouding tussen overheid en burger wezenlijk wijzigen”

Onbegrijpelijk is het dat deze wet (die nu ter beoordeling van de eerste kamer ligt) tot op heden niet tot felle maatschappelijke discussies heeft geleid en kennelijk vrij geruisloos aangenomen zal gaan worden. Kennelijk dringt het besef nog niet in de samenleving door dat straks miljoenen privacy gevoelige (persoons-) gegevens zonder enige belemmeringen en zonder enige verdenking ter beschikking komen van politie en justitie en ook nog verschillende andere (door diezelfde overheid aan te wijzen) partijen. Vrij om daarmee te doen wat hen belieft.

Hopelijk dat de politiek nog tijdig tot nader inzicht komt en het besef dat deze wet toch zo echt niet kan.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Ennetcom, Encrochat en het onrechtmatige bulk-onderzoek.

In 2016 werden de servers van het bedrijf Ennetcom in Canada gekopieerd waardoor justitie de beschikking kreeg over miljoenen versleutelde berichten. Sinds 2016 wordt er uitvoerig onderzoek verricht naar deze “bulk data” en tracht men uit deze bulk van miljoenen berichten strafbare handelingen te distelleren. De Ennetcom data en de miljoenen buitgemaakte berichten vormen de basis van tientallen strafrechtelijke onderzoeken die inmiddels hebben geleid tot hoge gevangenisstraffen.

Het onderscheppen van bulkdata en het doorzoeken van miljoenen berichten van willekeurige en veelal onbekende individuen is een (nieuwe) opsporingsmethode waaromtrent niets bij wet is geregeld. Het onbeperkt en met een (technisch) sleepnet doorzoeken van telecom data is in strijd met uiteenlopende privacy verdragen en wettelijke bepalingen, een verweer dat inmiddels door uiteenlopende raadslieden helaas vruchteloos is gevoerd.

De weren worden telkenmale verworpen met de redenering dat aan de zoektochten van politie en justitie in de miljoenen Ennetcom berichten, en meer recent in de berichten verkregen via een “Encrochat Hack”, voorafgaande toestemming van een rechter-commissaris is verkregen.

Deze toestemming zou de legitimatie zijn waardoor de ongekende zoektocht in miljoenen privacy gevoelige berichten rechtmatig zou zijn ondanks het feit dat deze zoeking in bulkdata niet bij wet is geregeld…sterker nog juist is strijd is met vele privacy wetten.

Wettelijke bevoegdheid ontbreekt.
De rechtbank Gelderland overwoog omtrent het ontbreken van een wettelijke bevoegdheid het volgende: “ De uitvoerende macht, politie en justitie en het Openbaar Ministerie , en de rechtelijke macht moge géén nieuwe opsporingsbevoegdheden scheppen, waardoor inbreuken op rechten en vrijheden van burgers mogelijk worden . Hieronder valt ook de inbreuk op het recht van privacy. Zoals hiervoor reeds is vermeld , kent de Nederlandse wet geen bepaling die is geschreven voor de toetsing die de Canadese rechter als voorwaarde stelt aan het gebruik van Enntecom-data in andere strafzaken”.

Hoewel uiteenlopende rechtelijke colleges erkennen dat Nederlandse (strafvorderlijke-) wetgeving niet voorziet in onderzoek aan bulkdata en het dus hier feitelijk een nieuwe opsporingsmethode- / bevoegdheid betreft waarin niet bij wet voorzien is, heeft tot op heden nog géén enkele Nederlandse rechter het aangedurfd om de verregaande (buitenwettelijke-) methode als onrechtmatig te doen betitelen en het zo verkregen (onrechtmatige-) materiaal niet tot bewijs te gebruiken.

Encro-bewijs kan niet gebruikt worden volgens Berlijnse rechter.

In Europees verband beginnen zich echter steeds meer rechters te buigen over de vraag of deze “bulkdata aanpak” wel door de beugel kan en of er wel voldoende zicht is omtrent de wijze waarop deze politie onderzoeken vorm worden gegeven en uitgevoerd. Kritische buitenlandse rechters oordelen inmiddels niet meer zo gelaten als meegaande als onze Nederlandse rechters.

Op 1 juli 2021 oordeelde de rechtbank te Berlijn dat het bewijsmateriaal dat is verkregen uit een hack van Encrochat onrechtmatig is verkregen. De rechtbank oordeelt dat de Franse opsporingsautoriteiten Encro-telefoons van gebruikers in Duitsland heeft gehackt zonder toestemming van Duitse autoriteiten en dat het hier niet enkel gaat om berichtenverkeer dat is onderschept als bijvangst.

Volgens de rechter blijkt uit Franse en Britse informatie dat het onderzoek zich niet enkel richtte op het bedrijf Encrochat doch ook op alle individuele gebruikers. Een data sleepnet door data van onbekende gebruikers vergelijkbaar met de ennetcom zaken. Omdat de betrokken opsporingsdiensten , na verzoeken van de Duitse rechters, niets wilde onthullen over de precieze aard en omvang van het politie hack en de methodiek geheim moest blijven oordeelde de Berlijnse rechtbank als volgt:
“ Het Encro-bewijs kan niet tot bewijs gebruikt worden nu de rechtmatigheid van het ingezette opsporingsmiddel in Duitsland niet getoetst kan worden”.

Een eerste moedige stap om een halt toe te roepen aan een opsporingsmiddel dat niet bij wet is geregeld en waarmee nationale en internationale wet en regelgeving op het gebied van privacy en eerlijke proces met voeten worden getreden.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Ons rechtssysteem functioneert niet en moet herzien worden.

Menig lezer zal de titel van deze column op z’n mist verbazingwekkend noemen zo niet overdreven nu de Nederlander over het algemeen een rotsvast vertrouwen heeft in onze rechtsstaat. Toch moet het gezegd worden. We zitten met een niet goed, althans niet optimaal, functionerend rechtssysteem waarin, als je onschuldig bent en ten onrechte veroordeeld bent, het vrijwel onmogelijk is je recht te halen.

Wat is het geval ? Zonder enig technisch bewijs zijn op 12 december 2000 acht mannen veroordeeld voor doodslag en poging tot doodslag ten tijde van een woning inbraak. Ondanks het feit dat het overgrote deel vanaf begin af aan heeft volgehouden onschuldig te zijn hebben 2 van de verdachten onder ongeoorloofde druk van politie een bekennende verklaring afgelegd. Verklaringen die ze later weer hebben ingetrokken. De strafzaak heeft landelijke bekendheid gekregen onder de naam de “Arnhemse Villamoord”. Na hoger beroep en cassatie bleven alle veroordelingen in stand. Na jaren van procederen heeft uiteindelijk een deskundig team de zaak grondig geanalyseerd , aan de hand van de nog aanwezige verhoorvideo’s, en geconcludeerd dat er sprake was van ongeoorloofde druk (“als je niet verklaart knip ik je vinger af” en “ als je niet verklaart maak ik jou de hoofdverdachte” etc) waarbij en waardoor de kans op het afleggen van “valse verklaringen” enorm groot was. Tijdens de daaropvolgende herzieningsprocedure bij de Hoge Raad, adviseerde de commissie die het Openbaar Ministerie adviseert, dat de zaak herzien zou moeten worden en bekeken moest worden door nieuwe rechters. Tot ieders grote verbazing en zelfs ontsteltenis oordeelde de Hoge Raad dat niet voldaan was aan een formeel puntje , namelijk het vereiste van een “novum” , en dat de zaak derhalve niet inhoudelijk beoordeeld werd en de herziening dus afgewezen. Omdat reeds eerder was geklaagd over de ongeoorloofde verhoormethoden vond de Hoge Raad het nieuwe deskundigenrapport niet voldoende “nieuw” om de zaak te doen heropenen en opnieuw te laten bekijken. Niet alleen de verdediging stond met lege handen en met zwaar teleur gestelde klanten maar ook de adviescommissie van het OM stond voor schut. Immers hun advies werd door de Hoge Raad in de prullenbak gegooid en volledig genegeerd.

De voorzitter van de Adviescommissie Afgesloten Strafzaken, kort genaamde de ACAS, spuide haar gal en duidelijke ongenoegen over deze toch wel bijzonder ongepaste en formalistische uitspraak van de Hoge Raad in een recent nummer van het Nederlands Juristenblad.

Citaat ACAS voorzitter Tineke Cleiren (Nederlands Juristenblad 21-5-2021- Afl.20) :

“ Een kans op herstel of ten minste een herbeoordeling van deze potentieel onveilige veroordelingen is aan de betrokkenen niet gegeven”.

De acht mannen hebben bij de Hoge Raad niet hun recht kun krijgen en hen is zelfs niet de kans gegeven op een herbeoordeling van hun zaak. Dat dit een onwenselijke gang van zaken is, volgens de ACAS blijkt helder uit de navolgende passage:

“ De kern van de herzieningsprocedure - het recht van de burger op een herbeoordeling van zijn zaak als dat is aangewezen – lijkt grotendeels uit het zicht verdwenen, terwijl deze procedure daarvoor juist is bedoeld”.

Teleurstelling en onbegrip waardoor de kern van de rechtsstaat geraakt wordt. De voorzitter van de ACAS overweegt verder dat “het recht immers in dienst behoort te staan van degenen die moeten kunnen rekenen op bescherming , waaronder burgers die mogelijk ten onrechte zijn veroordeeld”. En aan dit uitgangspunt is in de Arnhemse Villamoord volgens de commissie niet voldaan. Zij noemt dit niet alleen “zorgelijk ten opzichte van de verzoekers van wie potentieel onveilige veroordelingen in stand zijn gebleven , maar ook zorgelijk in het licht van het vertrouwen van de burger in de rechtspraak”. Beschaafde en weloverwogen woorden waaruit de leek, de gewone burger , kan opmaken dat zelfs de rechtsgeleerde dames en heren die het kunnen weten teleur gesteld zijn in ons rechtssysteem en de gang van zaken als zorgelijk typeren. Een helaas juiste en verontrustende constatering !

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

De Arnhemse Villamoord een schandvlek voor ons strafproces.

Niet snel zal ik de zitting in de Arnhemse Villamoord in augustus 1999 bij de rechtbank te Arnhem vergeten toen één van de verdachten over de tafel sprong en ongehinderd op de getuige , tevens verdachte, begon in te beuken. “Leugenaar, vuile leugenaar” …werd er door de aanvaller luid door de zittingszaal geroepen terwijl hij op het hoofd en gezicht van de getuige aan het stompen was tot bloedens toe. Gevoelsmatig duurde het een eeuwigheid totdat de parketwachters de slaande verdachte tegen de grond hadden gewerkt en hem in de boeien hadden geslagen en afgevoerd, einde zitting.

Tijdens de zittingen daarna was de bewaking extreem en stond er achter iedere verdachte een politieagent. Dit liet de rechtbank zich géén tweede keer welgevallen….de toon in de zaak was gezet. Wie had ooit kunnen bedenken dat de woorden “leugenaar , leugenaar….” door een deskundige van naam in 2014 zouden worden bevestigd en dat de Hoge Raad zich in april 2021 , ruim 20 jaar na het gebeuren , definitief zou moeten uitspreken over de vraag of dit één van de grootste gerechtelijke dwalingen van de Nederlandse geschiedenis is of niet.

Dankzij het nog bestaan van alle 160 videobanden met daarop honderden uren audio- en beeld materiaal van alle verhoren was rechtspsycholoog Han Israëls, met een door hem samengesteld team, in staat een gedegen onderzoek uit te doen voeren naar de ontstaanswijze van de bekennende verklaringen die hebben geleid tot de veroordeling van 9 mannen tot langdurige gevangenisstraffen. Omdat ieder technisch bewijs ontbrak, en nog steeds ontbreekt, voor de betrokkenheid van mijn cliënt bij de moord op de villabewoonster en de poging tot moord op haar beste vriendin vormde de zogenaamd bekennende verklaringen het enige bewijs waarop deze veroordeling(en) berustte.

In het boek “ De Arnhemse Villamoord, valse bekentenissen, dat is geschreven naar aanleiding van genoemd deskundigen onderzoek komen schokkende passages naar voren die de ongeoorloofde druk tijdens de verhoren typeren:

“ Ben jij de moordenaar ?”

“ Nee”

“ Nou, haal die baard er maar eens af, je lijkt er toch perfect op, of niet ?”’

En een stukje verder:

“ Want alleen wij kunnen bewijzen of jij binnen bent geweest of niet ! Wij kunnen bewijzen of jij twintig jaar gevangenisstraf moet hebben , of twee jaar ! Of misschien minder, of misschien meer, dat weet ik niet, ik ben geen rechter. Dat kunnen wij alleen maar voor jou doen en daarvoor zitten wij nu hier ! En nog presteer je het om te liegen. Ik ga hier weg, ik loop nu weg, je mag van mij nog even doorgaan maar alsjeblieft zeg de waarheid, als je hun weer voor zit te liegen scheid ik er uit en haal ik die baard eraf en dan pak ik de compositietekening en zeg ik: hier heb je de moordenaar !”

“ Wil je dan dat wij aantonen , ja, wil je dan graag dat wij aantonen dat jij niet de moordenaar bent of niet ? Moeten wij je helpen of niet ?”

“ Ja ik ben geen moordenaar”.

De psychisch kwetsbare verdachte bezwijkt vervolgens onder deze evident ongeoorloofde druk en verklaart alles wat de politie maar wil horen. Als er vervolgens details niet kloppen, zoals type en kleur van voertuigen worden de details vervolgens verstopt in vragen zodat het uiteindelijke verhoorresultaat overeenkomt met de feiten. Tijdens een van de vele procedures, in 2002, wordt door een vertegenwoordiger van het openbaar ministerie Advocaat-Generaal Jörg ,in een van de processtukken omtrent dit verhoor , het volgende standpunt ingenomen:

“ Een dergelijke wijze van verhoren is niet, zoals het hof in haar arrest had geschreven , “wellicht minder professioneel” , maar ronduit onprofessioneel , ontoelaatbaar en onrechtmatig.

Onprofessioneel , ontoelaatbaar en onrechtmatig doch volgens deze AG kan de veroordeling gewoon in stand blijven. En zo geschiedde ook. Cassatie werd door de Hoge Raad afgewezen en de veroordeling bleef gewoon in stand.

Advies ACAS.
En de geschiedenis herhaalt zich. Ook de laatste jaren heeft de Hoge Raad ervoor gekozen om de opsporing niet te veel in de wielen te rijden en vooral niet kritisch te staan tegenover ‘grensoverschrijdende opsporing’. Van enig corrigerend effect is géén sprake meer. In de lagere rechtspraak is er op het punt van ‘correctie’ soms een lichtpuntje te ontdekken. Zo oordeelde de rechtbank te Groningen half december vorig jaar in een omvangrijke antibioticazaak, waarmee ik nu al jaren bezig was, dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk verklaard diende te worden nu zij haar boekje te buiten was gegaan bij het runnen van informanten. De rechtbank oordeelde na een verwijzing van de Hoge Raad dat: ‘De vermenging van werkzaamheden en bevoegdheden bemoeilijkt in ernstige mate het doen van onderzoek naar de rechtmatigheid van de start van het onderzoek. Gelet op hetgeen de rechtbank hierover uiteen heeft gezet, ziet zij geen mogelijkheden om de verdediging compensatie te bieden voor het eerder door het Hof vastgestelde ernstige vormverzuim…en verklaart het OM derhalve niet ontvankelijk in de vervolging.’ Wellicht gloort er dus nog licht aan het einde van de tunnel. (Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ‘s-Hertogenbosch)

Jaren later , en na een nieuw deskundigen onderzoek alsmede nieuwe verhoren waarin een getuige toegeeft onder druk gelogen te hebben, wordt er door mij in samenwerking met collega advocaten om heropening van het onderzoek verzocht. Naar aanleiding van onze verzoeken wordt in opdracht van het openbaar ministerie de Adviescommissie Afgesloten Strafzaken ingeschakeld die in 2018 de navolgende conclusies trekken en advies uitbrengen aan het OM;

“ De Commissie heeft (onder meer) moeten vaststellen dat bekennende getuige/verdachte A. en S. niet uit eigen beweging met specifieke daderwetenschap zijn gekomen, dat zij daarentegen op relevante onderdelen zijn “gevoed” met daderinformatie door de verhorende verbalisanten, dat met name A. ook in zijn bekennende verklaringen uitlatingen heeft gedaan die aantoonbaar onjuist zijn……dat er tijdens de verhoren structurele druk is uitgeoefend …en dat er verhoortechnieken zijn toegepast die de kans op onjuiste veroordelingen vergroten”.

Een conclusie die volstrekt duidelijk is. Ongeoorloofde druk die de kans op vals bekentenissen hebben vergroot. Gecombineerd met het uitvoerige deskundigen rapport zou je zeggen dat de zaak rijp is voor de vuilnisbak.

Maar nee, ondanks de harde conclusies van alle deskundigen, inclusief het eigen advies orgaan van datzelfde OM stelt de AG bij de Hoge Raad simpelweg dat andere rechters, die kennis van al deze nieuwe informatie hadden gehad wellicht tot een vrijspraak waren gekomen, doch dat dit alles géén “novum” oplevert en dat de uitspraken gewoon in stand moeten blijven. Onbegrijpelijk en onacceptabel in een rechtstaat die goed zou moeten functioneren.

Op 20 april 2021 zullen we te horen krijgen of de Hoge Raad der Nederlanden deze schandvlek ( een zaak waarin door ongeoorloofde en onrechtmatige druk op psychisch zwakke personen valse bekentenissen zijn afgedwongen en waarbij er géén sprake is van enig technisch bewijs) gaat herzien of niet.

Wat denkt U ? Functioneert onze rechtstaat ?

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Is de rechtsstaat er voor de burgers ?

Een schokkend en beangstigend beeld

’s-Hertogenbosch - Een grondbeginsel van onze rechtsstaat is dat zowel bij het maken als bij het uitvoeren van wetten zoveel mogelijk rekening gehouden moet worden met de belangen van burgers. Dat onze overheid echter jarenlang dit grondbeginsel met voeten heeft getreden door onschuldige burgers ten onrechte te beschuldigden van fraude en jarenlang keihard ten onrechte te behandelden als criminelen is zondermeer verbijsterend en verontrustend te noemen. Dit zorgwekkende beeld van onze rechtsstaat komt naar voren in het rapport van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag met de veelzeggende naam ‘Ongekend onrecht’.

Over de rol en het functioneren van onze rechtelijke macht, door de samenleving ingehuurd en aangesteld als hoeders van onze rechtsstaat, concludeert de commissie als volgt;
...dat ook de (bestuurs)rechtspraak jarenlang een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan het in stand houden van de niet dwingend uit de wet volgende, spijkerharde uitvoering van de regelgeving van de kinderopvangtoeslag. Daarmee heeft de bestuursrechterspraak zijn belangrijke functie van (rechts) bescherming van individuele burgers veronachtzaamd. De commissie is met name geraakt door het (tot in oktober 2019) wegredeneren van algemene beginselen van behoorlijk bestuur, die zouden moeten dienen als stootkussen en beschermende deken voor mensen in nood.’

Schokkend en beangtigend
Rechters die burgers géén bescherming bieden tegen onze eigen almachtige overheid. Een schokkend en beangstigend beeld. De commissie constateert vervolgens dat de betrokken individuen géén schijn van kans hadden om hun recht te halen. ‘Door deze optelsom van onvermogen om recht te doen aan het individu, hebben ouders jarenlang geen schijn van kans gehad. De commissie is gedurende haar werkzaamheden eerst met verbazing en uiteindelijk met diepe verontwaardiging tot dit besef gekomen. Zij doet een dringend beroep op alle betrokken staatsmachten om bij zichzelf te rade te gaan hoe in de toekomst herhaling kan worden voorkomen en hoe het ontstane onrecht kan worden rechtgezet.’

Moedige en gedurfde conclusies die glashelder zijn. De overheid, inclusief de rechterlijke macht, krijgen in dit vernietigende rapport de opdracht om rechten van burgers in de toekomst beter te beschermen en te respecteren. Conclusies die doen denken aan het rapport van de commissie van Traa, waarin ook te lezen viel dat de overheid de regels en grondbeginselen van het recht beter in acht diende te nemen. Naar aanleiding van een ‘crisis in de opsporing’ werd toen een parlementaire enquête gehouden waarin de gehele strafrechtketen tegen het licht werd gehouden. Ook toen al werd de passieve houding van de rechter bekritiseerd. Te lezen viel in het eindadvies:
‘Het inzicht van de zittende magistratuur in het gebruik van opsporingsmethoden is over het algemeen gering. Te vaak heeft de rechter een te passieve rol gespeeld bij de beoordeling van gebruikte opsporingsmethoden. CID-operaties zijn nauwelijks door de rechter beoordeeld. De Hoge Raad heeft, zo is de indruk van de commissie, in zijn jurisprudentie de praktische weg gekozen om de opsporing niet te veel in de wielen te rijden.’

Corrigerend effect
En de geschiedenis herhaalt zich. Ook de laatste jaren heeft de Hoge Raad ervoor gekozen om de opsporing niet te veel in de wielen te rijden en vooral niet kritisch te staan tegenover ‘grensoverschrijdende opsporing’. Van enig corrigerend effect is géén sprake meer. In de lagere rechtspraak is er op het punt van ‘correctie’ soms een lichtpuntje te ontdekken. Zo oordeelde de rechtbank te Groningen half december vorig jaar in een omvangrijke antibioticazaak, waarmee ik nu al jaren bezig was, dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk verklaard diende te worden nu zij haar boekje te buiten was gegaan bij het runnen van informanten. De rechtbank oordeelde na een verwijzing van de Hoge Raad dat: ‘De vermenging van werkzaamheden en bevoegdheden bemoeilijkt in ernstige mate het doen van onderzoek naar de rechtmatigheid van de start van het onderzoek. Gelet op hetgeen de rechtbank hierover uiteen heeft gezet, ziet zij geen mogelijkheden om de verdediging compensatie te bieden voor het eerder door het Hof vastgestelde ernstige vormverzuim…en verklaart het OM derhalve niet ontvankelijk in de vervolging.’ Wellicht gloort er dus nog licht aan het einde van de tunnel. (Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ‘s-Hertogenbosch)

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Verzwijgen van privacy schendingen

Regelmatig kunnen we op de televisie of in de krant getuige zijn van stoer en doortastend politie optreden gericht op het bestrijden van de georganiseerde misdaad. Rennende en zwaar bewapende politie agenten die een woning doorzoeken , mensen arresteren of eenheden die op straat een voertuig stoppen en de inzittenden met veel geweld arresteren. We zien het steeds vaker in documentaires of in programma’s die als doel hebben het adequate justitie optreden aan het volk te tonen.

Advocatuur aan banden gelegd.
Terwijl de advocatuur , in haar uitingen naar de pers, bijna volledig aan banden is gelegd is de tendens dat het openbaar ministerie zich daarentegen steeds meer en steeds openlijker in een vroeg stadium (terwijl vaak de beperkingen voor cliënt en diens advocaat nog lopen !) uit omtrent personen en verdenkingen en daarbij niet schroomt zaken kleurrijk in beeld te brengen. Terwijl de advocaat maar dient te zwijgen omtrent publiekelijk geuite aantijgingen jegens zijn cliënt.

Wat ik mij dan altijd afvraag , kijkend naar een dergelijk programma , is hoe het gesteld is met de privacy van de personen wiens huis en/of bedrijf in beeld komen, en hoe de als beweerdelijke oplichter gepresenteerde persoon (in het bijvoorbeeld gelijknamige programma) , verder door het leven moet gaan na een dergelijke presentatie. Maar ook de vraag: wie heeft dit geregeld en in elkaar gedraaid ? Waar komt die pers of documentaire maker ineens vandaan ? Wie heeft hem of hen op de hoogte gebracht ? En kan dit zomaar ?

Publieke schandpaal.
De rechtbank Rotterdam heeft onlangs in een uitspraak helder aangegeven wat rechters van een dergelijke “’publiekelijk schandpaal” vinden. Tijdens de behandeling van een (fraude-) strafzaak voor die rechtbank bleek dat het openbaar ministerie , in de persoon van de hoofdofficier van justitie van het functioneel parket , een “mediacontract” had getekend met een documentaire maker met als doel één specifieke fraudezaak van nabij te volgen en daarover een programma te maken.

De filmploeg werd vervolgens, door het OM, uitgenodigd om tijdens doorzoekingen van diverse horeca gelegenheden te komen mee- kijken en alles te doen filmen. De verdediging werd van deze hele gang van zaken (aanvankelijk) onwetend gelaten. Eigener beweging liet het OM daarover niets los. De verdediging stelde zich terecht op het standpunt dat hier sprake was van een “flagrante schending van de privacy” waardoor belangen van hun cliënten waren geschaad.

Naam, adres, woonplaats en beelden van personen.

Standpunt rechtbank:

“ Het laten “meelopen” van de documentairemakers met het politieonderzoek heeft noodzakelijkerwijs meegebracht dat deze bekend werden met informatie uit de opsporing in de zaken tegen de verdachten. Uit het proces-verbaal van bevindingen van de officier van justitie moet worden afgeleid dat de documentairemakers onder andere naam, adres, woonplaats , aard van de verdenkingen en herkenbare beelden van de verdachte natuurlijke personen hebben verkregen. “

De rechtbank overweegt vervolgens dat alle hier genoemde gegevens persoonsgegevens betreffen die in het kader van de uitvoering van de politietaak zijn verkregen en dat het daarmee “politiegegevens” in de zin van de Wet politiegegevens (Wpg) betreft die niet zomaar aan derden verstrekt mogen worden. Met het verstrekken van deze vertrouwelijke persoonsgegevens aan willekeurige derden (niet belast met de opsporing) en dus buiten de wet (Wpg) om wordt een inbreuk gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van verdachten / personen hetgeen een ernstige schending oplevert van het in artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

Verder overwoog de rechtbank dat de documentaire makers ongeclausuleerd en onbeperkt in de gelegenheid waren mee te kijken terwijl opsporingshandelingen werden verricht, waardoor opsporingsgegevens werden verstrekt op het moment dat zij werden verzameld en dat er zodoende géén afzonderlijke afweging plaatsvond en kon vinden of deze gegevens wel geschikt waren om te worden versterkt aan derden en of dat delen wel voldeed aan de eisen van een “zwaarwegend belang “ .(een argument waardoor delen met een derde van gegevens binnen de wet (Wpg) toch gerechtvaardigd zou kunnen zijn).

Officier tracht het vormverzuim geheim te houden tot ná de zitting
De rechtbank constateerde dat de officier van justitie met opzet getracht heeft het bestaan van de documentaire, en daarmee de ongeoorloofde verstrekkingen van gevoelige persoonsgegevens, buiten het dossier heeft willen houden. De rechtbank stelt dat uit een bericht is gebleken dat de officier het bestaan van de documentaire geheim wilde houden tot na afloop van de inhoudelijke zitting. De rechtbank citeert vervolgens de boven water gekomen berichten:

“ vrees is dat hij de verdachte informeert (de) rechterlijke procedure wordt opgebroken. We moeten dus nadenken hoe hiermee om te gaan”. “ Wij moeten verdachten informeren , maar indien we dit doen voor er een vonnis ligt in eerste aanleg , zal de verdachte het kenbaar maken aan de rechtbank en dan is de kans groot dat de rechter geen uitspraak doet, maar de zaak zal heropenen voor nieuw onderzoek. Dan komt er dus geen uitspraak. Een termijn van één maand ná de uitspraak lijkt ons redelijk”.

De rechtbank velt een hard oordeel zonder enig gevolg.

Vervolgens stelt de rechtbank dat een streven tot misleiding van de rechtbank en de verdediging door het openbaar ministerie een ernstig verzuim is. Tevens oordeelt de rechtbank dat door de officier van justitie de integriteit van het strafgeding in gevaar is gebracht door te trachten de verdediging te weerhouden van het voeren van verweren omtrent de documentaire en de daarme ongeoorloofde verstrekking van persoonsgegevens van hun cliënten.

Terwijl het OM, volgens de rechtbank, dus actief heeft gepoogd zaken geheim te doen houden waardoor de verdediging in haar werk en belang werd geschaad wordt er aan deze constatering geen rechtsgevolg verbonden, enkel vanwege het feit dat deze actieve misleiding uiteindelijk toch boven tafel is gekomen. Een niet integer handelend OM wordt niet op de vingers getikt en wordt op géén enkele wijze gecorrigeerd, waarmee maar weer eens duidelijk wordt dat in de hedendaagse rechtspraak het niet veel uitmaakt hoe de overheid met haar opsporingstaak en verregaande bevoegdheden omgaat.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Onrechtmatige opsporing: het mag niet langer zonder consequenties blijven.

Processen verbaal die niet blijken te kloppen. Opzettelijk achterhouden van ontlastende stukken. Het spreken van onwaarheden en/of onvolkomenheden door verbalisanten tijdens verhoren. Het tappen en het verrichten van opsporingshandelingen zonder de vereiste juridische grondslag. Het inschakelen van burgers bij de opsporing zonder dat dat ook maar in enig proces-verbaal vermeld staat. Het vervolgens verzwijgen van deze opsporingshandelingen.

Het doel heiligt de middelen.
Het zijn allemaal onrechtmatige (opsporings-) handelingen die zich de laatste jaren niet alleen in mijn strafrechtpraktijk hebben voorgedaan doch ook in vele andere door collega’s behandelde strafzaken. Handelingen die simpelweg het juridische daglicht niet kunnen verdragen en die desondanks door overijverige opsporingsambtenaren gewoon zijn ingezet met de kennelijk achterliggende gedachte dat het doel de middelen wel heiligt.

Een praktijk die bij veel advocaten en natuurlijk cliënten woede en frustratie heeft opgewekt omdat het simpelweg niet houden aan de wet door overheidsinstanties, en het niet sanctioneren van dit soort onrechtmatig gedrag als zeer “unfaire” wordt ervaren en indruist tegen het rechtvaardigheidsgevoel van een ieder. De overheid, en als onderdeel daarvan de politie, zou de burger immers moeten kunnen vertrouwen als zijnde de hoeder van haar eigen wetten.

Maar door aangescherpte wetgeving en door juridisch creatieve redeneringen van ons hoogste rechtscollege de Hoge Raad vindt er feitelijk géén correctie maar plaats op overheidsoptreden dat niet door de beugel kan.

Zo dient een advocaat in hedendaagse strafrechtelijke procedures , bij niet navolging van wettelijke bepalingen door opsporingsambtenaren, aan te tonen welke norm is geschonden en hoe door het schenden van die norm cliënt in enig belang is geschaad en nadeel heeft ondervonden. Per geval moet dus uitgebreid gemotiveerd waarom onrechtmatig overheidsoptreden enige consequentie zou moeten hebben in een strafzaak.

Als dan al ( vaak met veel moeite door toedoen van tegenwerking van politie en OM) aangetoond is dat er onrechtmatig is gehandeld heeft de rechter nog de mogelijkheid om het vormverzuim cq de onrechtmatigheid te constateren zonder daar echter enige consequentie aan te verbinden.

Géén corrigerend effect.
Het gevolg is dat aan het niet handhaven en volgen van de wet door opsporingsambtenaren in negen van de tien keer géén enkele consequentie verbonden wordt. Vrijwel géén enkel corrigerend effect kent ons strafrechtelijk systeem zodoende. En dat is een slechte zaak.

Gloort er licht aan het einde van de tunnel ?
De geschiedenis heeft ons geleerd dat iedere periode van harde aanpak en stringent beleid wordt gevolgd door een periode van nuancering en het leren van gemaakte fouten. Zo is het gegaan met de “groei informant” wat is uitgemond in een “crisis in de rechtspraak” en een daaropvolgend verhelderend rapport van de commissie van Traa. Een periode waarvan men nu terugkijkend bar weinig heeft geleerd.

Nu is de wetgever momenteel bezig met een “modernisering van het Wetboek van Strafvordering” het wetboek waarin de opsporing nader geregeld is. Een prima moment om de opsporing eens goed onder de loep te nemen en te analyseren hoe goed en/of hoe slecht onze strafrechtelijke procedures eraan toe zijn.

De minister van Justitie en Veiligheid schrijft in zijn contourennota het volgende: “ De naleving van de geldende voorschriften door de in de strafvordering betrokken autoriteiten essentieel voor de legitimiteit van het vertrouwen in het strafvorderlijk overheidsoptreden” . Mooie woorden waarbij hij tevens aankondigde dat hij nader zou laten onderzoeken “ of die naleving in het bestaande samenstel van intern, extern en rechterlijk toezicht adequaat en systematisch wordt gecontroleerd en gestimuleerd”. Hoopgevend is verder dat als reden voor herziening van artikel 359a SV (het belangrijkste artikel als we het hebben over gevolgen van onrechtmatig overheids- optreden /opsporing) wordt aangegeven dat het huidige artikel “betrekkelijk vrijblijvend” is geformuleerd en dat dat de conceptwetgever thans minder juist voorkomt. Tevens wordt daarbij opgemerkt dat het de rechter vrij staat in concreto enig rechtsgevolg aan de geconstateerde onrechtmatigheid te verbinden. Deze huidige vrijblijvende gang van zaken , waarbij de rechters dus vaak kiezen om niets te doen, acht de nieuwe wetgever dus onwenselijk. Een hoopvol standpunt. Gebleken is immers dat we het van enig corrigerend effect van de rechtspraak in de hedendaagse opsporing niet moeten hebben. Terecht dat de wetgever dus nu gaat ingrijpen in deze vrijblijvende en bijna laks te noemen houding van de rechterlijke macht in reactie op onrechtmatig overheidsoptreden. Een houding die vrijwel de gehele strafrechtadvocatuur reeds sinds jaar en dag een doorn in het oog is.

Maar niet te vroeg gejuicht de wetsvoorstellen omtrent bewijsuitsluiting en niet ontvankelijkheid bij onrechtmatig overheidsoptreden zijn nog vers en onderwerp van discussie. Afwachten of de wetgever knopen durft door de hakken en duidelijke lijnen durft uit te zetten waardoor aan onrechtmatig overheidsoptreden eindelijk consequenties verbonden gaat worden en men in de opsporing niet zomaar meer z’n gang kan gaan.

We gaan het zien.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Is de Mr. Big Methode een ontoelaatbare undercover operatie ?

Over die specifieke vraag heeft de Hoge Raad der Nederlanden helaas géén uitsluitsel gegeven in haar recente uitspraak. Volgens de Hoge Raad hangt het van de omstandigheden van het individuele geval af of de tijdens zo’n undercover operatie verkregen verklaring tot bewijs mag dienen.

De Mr Big Methode:
In een jaren lopende undercover operatie hebben opsporingsambtenaren cliënt betrokken bij hun fictieve al dan niet legale beveiligingsbedrijf om zo een vertrouwensband op te bouwen. Voorwaarde om in dienst te komen was dat verdachte openheid van zaken zou geven omtrent verdenking inzake betrokkenheid bij de dood van zijn vrouw. Cliënt, die net ontslagen was en met flinke (belasting-) schulden kampte, bleef echter iedere betrokkenheid bij het overlijden van zijn vrouw ontkennen. Toen bleek dat hij financieel ten onder zou gaan zou hij gezegd hebben dat hij de moord gepleegd zou hebben. Althans dat valt te lezen in de summiere processen-verbaal die de undercovers hebben opgetekend van de gesprekken met cliënt. Opzettelijk, om de methodiek geheim te houden, ontbreken audio- en/of video opnames van de undercover operatie. Simpelweg omdat men daarvoor gekozen heeft.

Verklaringsvrijheid ?
De Hoge Raad stelt dat voor de beoordeling van de vraag “of de verklaring niet is verkregen in strijd met zijn verklaringsvrijheid” het volgende van belang is; (1) het verloop van het opsporingstraject, (2) de door de verdachte ingenomen proceshouding met betrekking tot de verdenking, (3) de mate van (psychische) druk die in het traject op de verdachte is uitgeoefend, (4) de mate en de wijze van binnen dat traject toegepaste misleiding van de verdachte en (5) de bemoeienis die opsporingsambtenaren hebben gehad met de inhoud van (wezenlijke onderdelen van) de door de verdachte afgelegde verklaring.

Om al deze vragen goed te kunnen beantwoorden dient er volgens de Hoge Raad sprake te zijn van een “nauwkeurige verslaglegging” . En in de zaak van de “Kaatsheuvelse moord” is tijdens uitvoerige verhoren van de undercovers gebleken dat zéér veel juist niet is opgeschreven ter bescherming van de undercover technieken. Alle elementen die cliënt op financieel vlak dienden te overtuigen zijn systematisch uit de verslagen gelaten. Géén opsomming van peperdure auto’s , géén weergave van de voorgespiegelde levensstijl ..nee niets van dat alles. Opvallend tijdens de verhoren was verder het complete gebrek aan geheugen bij de verbalisanten. Bijna op géén enkele inhoudelijke vraag kwam een helder en gedetailleerd antwoord. Vage uitspraken gevolgd door een chronisch gebrek aan herinnering kenmerkte de verhoren. Ronduit een stuitende vertoning.

En dan moet het oordelende college het doen met summiere en onvolledige verslagen. De Hoge Raad overweegt dan ook op dit punt terecht dat het de voorkeur verdient de communicatie auditief of audiovisueel vast te leggen.

Als dat allemaal niet is gebeurd, zoals in de zaak van de Kaatsheuvelse moord het geval is, zal het Hof moeten onderzoeken of de verslaglegging deugdelijk is. En als daar sprake van is dan dient op basis van die verslagen gekeken te worden of er géén ontoelaatbare druk op verdachte gezet is om tot een bekennende verklaring te komen. Allemaal vragen die beantwoord moeten gaan worden wil er sprake kunnen zijn van een veroordeling.

Canadese rechtspraak:
In Canada, waar de discutabele Mr Big methode is ontwikkeld en vaker is toegepast , is gebleken dat het risico op “valse en uitgelokte bekentenissen” bij deze methode groot is. Meerdere gedragsdeskundigen hebben zich in de loop der jaren inmiddels uitgesproken tegen de gehanteerde methode. Geconcludeerd wordt dat Mr Big operaties kunnen uitmonden in misbruik van macht en dat de feitenrechter een onderbouwde bewering van de kant van verdachte nauwkeurig dient te onderzoeken.

Omdat in de gehanteerde methode het “misbruik maken van een kwetsbare positie van verdachte ” een risico factor vormt waardoor valse bekentenissen kunnen worden afgelegd zijn door de Canadese rechter eisen gesteld aan de toelaatbaarheid van het door deze methode verkregen (bewijs-) materiaal. Uitgangspunt is dat een bekentenis verkregen door de Mr Big methode in beginsel gewantrouwd moet worden en niet zomaar bruikbaar is als bewijs. Uitgangspunt is dus dat het in principe niet toelaatbaar voor bewijs is. Echter daar is één uitzondering op. Wanneer de overheid aantoont dat de bewijswaarde zwaarder weegt dan het gevaar voor vooringenomenheid kan de verklaring tot bewijs dienen. Concreet betekent dat dat in gevallen waarbij de bekentenis nieuwe en unieke daderinformatie bevat, welke aanleiding geeft tot nader onderzoek, de verklaring als bewijs gehanteerd kan worden. Niet bruikbaar…tenzij is de redenering.

De Hoge raad heeft inmiddels in 2 zaken waarin de Mr Big methode is toepast geoordeeld dat de veroordelingen niet in stand kunnen blijven en dat het gerechtshof zich opnieuw over de zaken zal moeten buigen. De vraag is nu welk toetsingskader door het Hof gehanteerd zal gaan worden en of het Hof de processen-verbaal voldoende accuraat achtten om de voornoemde vragen te kunnen gaan beantwoorden.

Wordt vervolgt...

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

Zijn de “fishing expeditions” van justitie wel rechtmatig ?

Onlangs gaf een justitie medewerker in een interview aan dat opsporingsambtenaren inmiddels meer dan 5 miljoen berichten hebben aangetroffen op verschillende in beslaggenomen servers en dat men nog jaren vooruit kan met het analyseren van deze gegevens. Op basis van die verkregen data zullen nog vele personen vervolgd gaan worden is de verwachting van justitie.

Meer dan 5 miljoen berichten. Een enorme databank waarmee justitie alle kanten op kan. Gegevens niet alleen van vermeende criminelen doch ook van talrijke (onschuldige) burgers, die géén verdachten zijn, en dat ook nimmer zullen worden omdat ze simpelweg niets misdaan hebben. Het doorzoeken en analyseren van hun gegevens , doorzoeken van gehele servers, levert een ongekende privacy schending op (schending van fundamentele rechten) die zonder gedegen wettelijk kader gewoonweg niet kunnen en mogen. De grote vraag die nu in veel strafzaken naar voren komt is of justitie met het klakkeloos grasduinen in deze schier oneindige gegevensberg niet buiten haar boekje gaat en dus onrechtmatig handelt ?!

Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien.

Onlangs oordeelde de rechtbank in een vonnis omtrent de zoektocht in de Canadese (Ennetcom-) server het volgende
“Met de verdediging en de officieren van justitie stelt de rechtbank vast dat het Wetboek van Strafvordering, noch enige andere wet, een procedure kent tot het afgeven van een machtiging, zoals door de Canadese rechter wordt geëist.”
Artikel 1 Sv luidt:
“Strafvordering heeft alleen plaats op de wijze bij de wet voorzien”. In deze bepaling is het legaliteitsbeginsel voor het strafprocesrecht vastgelegd. De overheid wordt bij het maken van inbreuk op vrijheden of rechten van haar burgers gebonden aan de wet. De uitvoerende macht, politie en het Openbaar Ministerie, en de rechterlijke macht mogen geen nieuwe opsporingsbevoegdheden scheppen, waardoor inbreuken op rechten en vrijheden van burgers mogelijk worden. Hieronder valt ook de inbreuk op het recht op privacy. Zoals hiervoor reeds is vermeld, kent de Nederlandse wet geen bepaling die is geschreven voor de toetsing die de Canadese rechter als voorwaarde stelt aan het gebruik van Ennetcom-data in andere strafzaken”.

Speciaal analyseteam.

Dat er bij dit soort opsporing (het doorzoeken van gehele servers) sprake is van grootschalige, systematische en gecoördineerde inbreuk(en) op rechten en vrijheden van burgers is voor iedere jurist evident. Doorzoeken en analyseren van data niet alleen gericht op specifieke verdachten cq dossiers waarvoor de inbeslagname bedoeld was…nee ook ver daarbuiten! Hoewel het OM steevast blijft ontkennen dat er sprake zou zijn van een buitenwettelijke fisching-expedition heeft een Advocaat-Generaal in één van mijn dossier onlangs het volgende bevestigd:

“ Voor de volledigheid door het OM is gezegd dat het is voorgekomen dat het analyseteam aan opsporingsteams in het land informatie gaf om die andere teams in staat te stellen een plan van aanpak op te stellen en aan de RC een machtiging te vragen voor een zoekslag in de totale Ennetcomdata met een of meer zoektermen”.

“Wat ook is gebleken, is dat het analyseteam dan aangaf of het wel of geen zin had’ Een door een speciaal politieteam gecoördineerde “fishing-expedition” om te bekijken of de server nog iets oplevert voor andere zaken cq andere mogelijk nieuwe verdachten. Verregaande opsporing en informatie uitwisseling die niet bij wet geregeld is en die indruist tegen de restricties die door de Canadese rechter is gesteld.

Tot op heden heeft echter vrijwel ieder oordelend college in Nederland geoordeeld dat er met een machtiging van de rechter-commissaris niets aan de hand is en dat de verkregen data gewoon gebruikt kunnen en mogen worden als (wettig-) bewijsmiddel en/of als steunbewijs. Een standpunt dat nu ter beoordeling ligt van verschillende gerechtshoven in den lande.

Wat de Nederlandse rechtspraak er ook van zal gaan vinden het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft bij een vergelijkbare gang van zaken Rusland veroordeeld wegens het handelen in strijd met de mensen rechten. Het EHRM oordeelde en overwoog als volgt:

“De Grote Kamer stelt voorop dat de verzoeker gerechtigd was te claimen dat hij slachtoffer was van een schending van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) , ook al was hij niet in staat te betogen dat hij onderwerp was van een concrete aftap-maatregel. Gelet op de geheime aard van de aftapmaatregelen, het feit dat deze alle gebruikers van mobiel telefoonverkeer hebben geraakt , alsmede het gebrek aan rechtsmiddelen op nationaal niveau, overwoog het Hof dat verzoeker niet hoefde aan te tonen dat hij het risico liep dat zijn telefoonverkeer werd afgetapt. Nu het nationale systeem géén effectief rechtsmiddel bood aan personen die vermoedden dat zij onderwerp waren van geheim tappen , vormde de in geding zijnde wetgeving zelf een inbreuk op het recht van verzoeker zoals beschermd in artikel 8 EVRM”.

Net als Nederland in de onderhavige casus hanteerde Rusland een niet (cq niet goed) bij wet geregeld opsporingsmiddel waarmee (verregaande) inbreuk op de privacy van burgers werd gedaan. Het Europese Hof oordeelde dat dit een onrechtmatige inbreuk op rechten van burgers vormde en derhalve onrechtmatig was.

Arthur van der Biezen
Strafrechtadvocaat.

De AVG ….wat doet de overheid er mee?

Sinds 25 mei 2018 is de Wet bescherming Persoonsgegevens overgegaan in de Algemene Verordening Gegevensbescherming. (kort : AVG) Europese regelgeving die versterking en uitbreiding van privacy rechten van burgers betreft en bij overtreding tot sancties van maar liefst 20 miljoen kan leiden of 4% van de wereldwijde omzet van een multinationaal bedrijf. De sancties op overtredingen kunnen dus enorm zijn.

Eenieder dient zich dus aan deze verregaande en strikte regels te houden. Strenge regels die voor heel wat paniek hebben gezorgd bij kleine en grote bedrijven. Interne processen dienden te worden aangepast en privacy gevoelige informatie diende extra beschermd te worden door moeilijk(er) te kraken computersystemen. Het simpelweg (ongevraagd) rondsturen van een nieuwsbrief is uit den boze en het ongevraagd plaatsen van foto’s van individuen mag al helemaal niet meer. Regels waaraan eenieder in onze samenleving is onderworpen.

Maar hoe zit het met onze eigen overheid ?
Ook de overheid is aan deze strenge Europese wetgeving onderworpen en moet, bij iedere geconstateerde overtreding van deze regelgeving, direct in actie komen en de miskleun melden aan de betrokkene(n) alsmede aan de autoriteit persoonsgegevens.

Op papier lijkt het helder en duidelijk geregeld maar in de praktijk blijkt de overheid, en dan met name het ministerie van Justitie en Veiligheid grote moeite te hebben met het opvolgen van deze strenge privacy wetgeving. Zo is recentelijk wederom een foto van een bedreigde kroongetuige uitgelekt en heeft men in een andere (straf-) zaak de personeelsgegevens van een afgeperst bedrijf gelekt waardoor personeel nu vreest voor haar leven. Berichten die slechts het topje van de ijsberg lijken te zijn.

Het zoekraken van processtukken en het ten onrechte aan de verkeerde partij verzenden van procestukken lijkt in de stafrechtelijke keten schering en inslag te zijn. Veel advocaten klagen daarover en regelmatig komt het voor dat stukken terecht komen waar ze niet thuishoren of simpelweg zoekraken.

ROMA verdachten
Sinds medio 2018 verdedigen wij de belangen van een Roma familie waartegen de verdenking luidt: “ witwassen van miljoenen euro’s middels huizentransacties.” Naarmate het onderzoek ter terechtzitting vorderde rezen er vragen en twijfels omtrent de rechtmatigheid van de start van het onderzoek. Herhaalde verzoeken aan de rechtbank resulteerde in de beslissing dat door de advocaten alle onderliggende stukken ingezien mochten worden, zonder dat het echter toegestaan was om documenten te kopiëren. Tijdens deze inzage bleken onze vermoedens te kloppen en leek de start van de zaak toch anders te liggen dan de officier van justitie ons en de rechtbank had voorgespiegeld. De start lag eerder in de tijd en had plaatsgevonden op andere informatie dan in het strafdossier terug te vinden was. Cruciale informatie voor de verdediging !

Verhuisdozen vol had de verdediging in mogen zien met verregaande en privacy gevoelige informatie. Dozen vol met gegevens over onze cliënten waarvan niets gekopieerd mocht worden. Omdat de rechtbank zelf géén kennis had genomen van de verhuisdozen vol en er géén kopieën gemaakt mochten worden ging de rechtbank aan onze argumenten voorbij en werd er in hoger beroep terecht geklaagd over het gebrek aan een eerlijk proces.

Het Hof oordeelde dan ook vervolgens dat aan alle advocaten kopieën van deze ontbrekende stukken verstrekt zouden worden en dat hernieuwde inzage wenselijk was.

Verhuizendozen vol met dossierstukken zijn verdwenen.
Tot verbazing van het Hof en alle betrokken advocaten kwam het openbaar ministerie met de mededeling dat de betreffende stukken onvindbaar zijn. Het Openbaar Ministerie erkent dat de stukken hebben bestaan en er tijdens de rechtbank fase nog waren.

Gehoorde agenten verklaren dat ze door hen niet zijn vernietigd noch dat ze bij het archiveren betrokken waren. Eenieder wast zijn handen in onschuld en doet vervolgens niets. Geen enkele actie wordt door justitie ondernomen om dit enorme data-lek op te helderen of intern een zoektocht te doen laten verrichten.

Door ons is inmiddels aangifte gedaan van obstructie van de rechtsgang en/of diefstal cq heling door overheidsambtenaren en/of onbekenden. Het Openbaar Ministerie ziet echter géén reden om een onderzoek te doen laten verrichten of de rijksrecherche in te schakelen.

Nu ligt de kwestie in het kader van een artikel 12 Sv procedure weer bij het Hof. Tegelijkertijd hebben wij een klacht bij de Autoriteit Bescherming Persoonsgegevens ingediend, immers het Openbaar Ministerie heeft niet binnen 72 uur (na ontdekking van de raadslieden) melding gemaakt van vermissing van de vele strafdossiers. We zijn benieuwd of deze instantie zich net zo streng opstelt naar een overheidsorgaan als naar het bedrijfsleven dat nog steeds worstelt met de AVG……

Arthur van der Biezen & Esther Vroegh
Strafrechtadvocaten.

Mr Big, een verwerpelijke undercover methode.

In december 2010 werd te Kaatsheuvel een overleden vrouw aangetroffen in de achtertuin van haar woning, liggend naast haar fiets. Buren hadden een ijzige schreeuw gehoord en haar partner Wim S. trof zijn overleden partner in de tuin aan en belde de politie. Vanaf dat moment begon voor hem een nachtmerrie die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Hoewel er in het dossier TCI informatie zit waarin vermeld wordt dat de vrouw tijdens een overval is “overlopen” door twee met name genoemde mannen gaat de aandacht toch al snel uit naar Wim S. . Hij zou de dader moeten zijn. Ondanks het feit dat er nimmer een moordwapen is aangetroffen , niet in de woning noch daarbuiten , richt het gehele onderzoek zich op mijn cliënt Wim S. De stelling is dat hij zijn partner vermoord zou hebben en zelf alle kastjes en deurtjes in de woning zou hebben open gezet om een inbraak te faken. Het gehele onderzoek richt zich vanaf dat moment volledig op hem en alles wordt door de politie uit de kast gehaald om dat scenario bevestigd te krijgen.

Ondanks verwoede pogingen van het OM om cliënt (die voortdurend en hardnekkig ontkent iets met de dood van doen te hebben) zo lang mogelijk in voorlopige hechtenis te doen houden wordt de voorlopige hechtenis van Wim S in juni 2011 geschorst. Een schorsing die ruim 3 jaar zou gaan duren tot zijn hernieuwde aanhouding.

Tijdens deze ruim 3 jaren van vrijheid blijft het OM niet stilzitten en tuigen zij met de dienst Werken onder Dekmantel (WOD) een heel bedrijf op met tientallen politie “figuranten” om Wim S op een slinkse manier een bekentenis te ontlokken. Zonder deze bekentenis immers géén zaak !

Ontkennende verdachte
Géén zaak omdat er simpelweg onvoldoende wettig en overtuigend bewijs ligt en Wim S vanaf dag één ontkent. Ook de officier van justitie deelt dit standpunt ; citaat “aanvraag verlenging stelselmatige informatie inwinning” oktober 2013; “ Aangezien de tot dusver verrichte opsporingshandelingen in combinatie met forensisch technische bevindingen onvoldoende hebben geleid tot opheldering van het onderhavige misdrijf………”.gaat de officier over tot de inzet van een inmiddels zeer omstreden onderzoeksmethode genaamd de mister Big methode.

Mr Big methode
Undercoveragenten rijden opzettelijk tegen de auto van Wim aan en komen zodoende in kontakt met hem. Ze weten hem volledig in te palmen met dure auto’s , motorfietsen en mooie vrouwen. In Spanje (de plek waar zijn nieuwe (nep) baas zit de grote man) wordt met geld gesmeten in dure hotels en nachtclubs.

Wim , die op dubieuze redenen inmiddels bij zijn werkgever is ontslagen , wordt (financieel) onder druk gezet en voorgehouden dat de “organisatie” alles van hem wil weten anders krijgt hij geen geld. Zijn onschuld verhaal wordt niet geaccepteerd.

Dan zou Wim kort hebben aangegeven (na vele ontkenningen) dat hij de dader zou zijn. Summier wordt dit door twee undercover agenten opgeschreven in een PV van bevindingen. Geluids- en/of beeldopnames worden opzettelijk niet gemaakt.

Géén unieke daderkennis
En dan is het voor hem afgelopen. De Rechtbank veroordeeld hem tot 18 jaren gevangenisstraf ondanks het feit dat er in zijn (valse) bekentenis géén unieke daderkennis zit. Ook het Hof veroordeeld hem wegens moord.

Hoge Raad der Nederlanden casseert de zaak
De zaak houdt in cassatie echter géén stand. Hoge Raad overweegt:

“ Het Hof heeft ondermeer vastgesteld dat de informanten al ruim een jaar contact hadden met de verdachte , dat zij hem meermalen tegen betaling werkzaamheden lieten verrichten , dat de verdachte meermalen in gesprekken met hen betrokkenheid bij de dood heeft ontkend en dat nadien een voor de werkloze belast met de zorg voor zijn gezin een lucratief aanbod is gedaan tot indiensttreding bij een fictief bedrijf. Vervolgens is aan de verdachte voorgehouden dat hij, indien hij zijn betrokkenheid bij de moord bleef ontkennen, hij niet binnen het bedrijf te werk gesteld zou worden”.

De Hoge Raad overweegt dan dat er bij deze gang van zaken een “voorwaarde wordt gesteld” die er op neer komt dat bij het afleggen van een bekennende verklaring de verdachte een lucratieve baan zou krijgen . Volgens de Hoge Raad kan je in dit geval niet zomaar stellen dat “ de verklaringsvrijheid van de verdachte niet ontoelaatbaar is aangetast” .Daarbij wordt tevens overwogen dat nu er géén audio en/of video opnames zijn gemaakt het verloop van de gehanteerde methode niet adequaat beoordeeld kan worden.

Een gevoelige klap voor deze verregaande en onethische methode waarover een nieuw Gerechtshof zich nu zal moeten buigen.

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

Ondermijnende rechtspraak.

Er gaat inmiddels géén dag meer voorbij of er valt in de pers wel een artikel te lezen over de ondermijnende criminaliteit die de samenleving aan het ontwrichten zou zijn. Politici roepen in koor dat het zo niet langer kan en dat er enorme bedragen naar politie en justitie moet om zodoende ons land van de ondergang te redden.

Tegelijkertijd worden er met grote regelmaat door het kabinet cijfers gepubliceerd en naar buiten gebracht waarin wordt aangegeven dat de criminaliteit aan het dalen is en dat er derhalve substantieel bezuinigd kan worden op het gevangeniswezen en dat verder gegaan kan worden met het sluiten van gevangenissen. Ruim 23 in de afgelopen jaren (!) en nog een heel rijtje staat op de nominatie om gesloten te gaan worden. Tegelijkertijd roept minster Dekker , van rechtsbescherming, dat de sociale advocatuur hervormd dient te worden omdat er in zijn ogen teveel gebruik wordt gemaakt van rechtsbijstand door pro deo advocaten. Hij ziet een uitbreiding van rechtsbijstand-verlening , door commerciële partijen zoals de ARAG en de DAS als dé oplossing. Géén euro meer naar de sociale advocatuur…dat is de insteek.

Allemaal ontwikkelingen die er op gericht zijn om de advocatuur zoveel mogelijk het werk onmogelijk te maken en te zorgen dat er een substantiële en structurele inperking komt van verdedigings- proces mogelijkheden tegen de toch al machtige staat.

Voormalig officier van justitie en zelfbenoemd crimefighter Fred Teeven heeft als politicus de toon gezet toen hij in een interview te kennen gaf dat als je die advocaten maar “minder uren geeft” het met die verdediging toch niets wordt.

Zo pak je die lastige advocaten aan …was het kennelijk het plan van de heer Teeven. En die sfeer ademen alle plannen en voorstellen van de huidige minister ook uit. Beperken en het structureel slecht betalen van advocaten is het uitgangspunt. D

Het tijdschrift MR - Online kopte afgelopen maand het volgende artikel (3 september 2019) “ Daling aantal nieuwe advocaten”. Een daling die ook door andere partijen geconstateerd wordt. Het advocatenblad constateerde in een artikel van 28 oktober 2019 heel specifiek een flinke afname van het aantal advocaten dat bereid is pro deo zaken te doen. Te lezen valt:

“ Het aantal advocaten dat in 2018 actief deelnam aan het stelsel gesubsidieerde rechtsbijstand is met ongeveer 200 afgenomen….” “ Dat is zo’n drie procent lager dan in 2017, blijkt uit cijfers en trends van de Raad voor Rechtsbijstand”.

Een slechte ontwikkeling.

Terwijl de advocatuur steeds meer wordt afgeknepen en het functioneren onmogelijk wordt gemaakt lijkt het erop dat de overheid en de rechterlijke macht het openbaar minsterie géén strobreed (meer) in de weg. Fouten van officieren van justitie en vormverzuimen in procedures worden immers steevast niet meer gesanctioneerd en gecorrigeerd waardoor inmiddels ieder vorm van correctie illusoir is geworden.

Over die verregaande macht van het OM en het gebrek aan toezicht en correctie op datzelfde OM verbaasde zich NRC journalist Folkert Jensema in zijn artikel van 9 november 2019 met de veelzeggende kop: “ Het OM tovert een eigen officier vrij”.

Hij constateert dat hij zich niet aan de indruk kan onttrekken dat in een zedenzaak gericht tegen een officier opzettelijk fouten zijn gemaakt om er voor te zorgen dat er géén veroordeling zou komen. Hij maakt zich zorgen…over het handelen van het openbaar ministerie en somt een reeks gebeurtenissen op die die zorg gevoed hebben.

“Ik maak me dus zorgen. De manier waarop het OM Transavia-vlieger Julio Poch ‘wegtipte’ naar Spanje, om in Argentinië na acht jaar voorarrest te worden vrijgesproken. Zoals het wiethandelaar Johan van Laarhoven in handen van de Thaise autoriteiten speelde, inclusief gefingeerde verdenking tegen zijn partner. En nu wordt er een eigen officier vrij getoverd. Hier klopt iets niet.”

En dat ook deskundigen inmiddels deze zorgen onderschrijven valt te lezen in een rapport van de WODC dat reeds in 2017 werd gepubliceerd: (blz 133; WODC-rapport “ Toezicht op strafvorderlijk overheidsoptreden”)

“ De rol van de rechter in Nederland is inmiddels te afstandelijk geworden, en zou moeten gerevitaliseerd worden. Het voorbeeld van een politiedienst die opzettelijk een proces-verbaal vervalst (dit is een aantal malen gebeurd), waarna geen actie wordt ondernomen, legt een lacune in toezicht bloot. Het is dan aan een rechter om daar iets tegen doen, zoals dit zeer expliciet aan de orde stellen en de uitspraak in leesbare vorm aan de pers laten toekomen, waarna een leermoment kan optreden voor de actoren die dergelijke vormfouten begaan. Het risico bestaat immers dat het leereffect verdwijnt als de rechter niets doet met vormfouten. Vormfouten worden in Nederland inmiddels vrijwel nooit meer gesanctioneerd door de rechter. Verschillende geïnterviewden merkten op dat het risico bestaat dat er dan geen leereffect meer van uitgaat.

In gewone lekentaal betekent dit dat op onrechtmatig handelen van politie en justitie in onze gerechtelijke procedures zo goed als géén sanctie meer staat en dat onze rechters niet meer corrigerend optreden tegen overheidsdienaren die zich niet aan de wet houden. Strafvorderlijke wetgeving die daarmee een dode letter dreigt te gaan worden.

Voor dit soort rechtspraak is maar één woord te vinden: “Ondermijnende rechtspraak”.

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

Witwassen als alom aanwezig spook

Nieuw beleid
De aanpak van vermeende maatschappelijke ondermijning door criminelen heeft volgens de huidig minster van justitie de hoogste prioriteit en verdient derhalve de allerhoogste aandacht van politie en justitie. Onlangs werd in dit kader een voorstel van de minsters van Justitie en van Financiën naar de kamer gestuurd gelanceerd inhoudende dat iedere contante betaling boven de 3000 euro verboden wordt.
De NRC van 1 juli 2019 kopte: “ Kabinet wil contant geld terugdringen in strijd tegen witwassen”. Het verbod op grote crashtransacties zou in de plaats moeten komen van de huidige meldplicht voor contante betalingen van boven de 10.000,— euro. Naast deze ingrijpende wetswijziging vinden de minsters dat er een “Europese toezichthouder” moet komen om de grensoverschrijdende aspecten van witwassen te kunnen bestrijden.

Legitiem betalingsverkeer in gedrang
Door deze focus en hype omtrent de vermeende enorme omvang van het fenomeen “witwassen” waarschuwt de Nederlandse Bank (die aangeeft de plannen van het kabinet volledig te steunen) inmiddels dat het “legitieme betalingsverkeer” niet mag worden gehinderd.

En daarin schuilt, bij de voorgestelde massale aandacht en aanpak , een enorm risico. Alle contante transacties dreigen zo’n beetje verdacht te worden en het aanwezig hebben van contante gelden, van enige omvang, dreigt altijd gezien te worden als witwassen van crimineel geld. Wordt vervolgd..........

Praktijk voorbeeld
In mijn strafrechtpraktijk groeit het aantal zaken waarbij mensen verdacht worden van witwas praktijken enorm. In mei 2016 werd er bij mijn cliënt B. een doorzoeking verricht van zijn woning op basis van een anonieme melding dat B. een wapen in zijn woning zou hebben liggen. Met fors geweld, passende bij een zogenaamde vuurwapen gevaarlijke verdachte , werd de doorzoeking verricht en werd cliënt ter plekke aangehouden. Omdat er in de hele woning géén vuurwapen te vinden was werd B. aangehouden op verdenking van witwassen nu er in een snelkookpan in de keuken een bedrag van 55.000,— euro werd gevonden en in de vriezer een blok diepgevroren blok met plantenresten , welke later Turkse kruiden bleken te zijn.

Nadat er van een overtreding van de wet wapens en munitie alsmede de Opiumwet geen sprake bleek te zijn moest client naar de rechtbank om zich te verantwoorden terzake het in het bezit hebben van een bedrag van ruim 55.000,— , een Mercedes - Benz alsmede een Rolex en een aantal ringen.

Na uitvoering speuren moest de officier van justitie reeds op de eerste zitting toegeven dat van enig concreet strafbaar feit niet was gebleken en dat derhalve niet gesteld kon worden dat het geld van enig concreet misdaad afkomstig was. Desondanks handhaafde de officier zijn stelling dat het niet “anders kon zijn” dat het van misdrijf afkomstig was omdat cliënt immers vanwege zijn lage inkomen nooit zo’n spaargeld kon hebben.

Namens cliënt was echter reeds in een vroeg stadium tegenwicht geboden in de vorm van een summiere berekening van de herkomst van de gelden. Verschillende erfenissen van overleden familie leden zouden door client beheerd worden alsmede de opbrengst van enkele woningen die door familieleden in Turkije waren verkocht zouden van het aangetroffen bedrag onderdeel uitmaken.

De reactie van de officier van justitie ter zitting was net zo standaard als voorstelbaar; “…volstrekt onaannemelijk” ..en derhalve was er naar de stelling van client door de officier geen enkel (nader) onderzoek verricht.

De rechtbank vond de houding van het OM echter te gemakkelijk en gunde client, in het kader van een eerlijk proces, het voordeel van de twijfel en droeg aan de officier op een nieuwe kasopstelling te doen vervaardigen om basis van de nieuwe door de verdediging verstrekte informatie nu deze niet op voorhand “volstrekt onaannemelijk” op de rechtbank over kwam.

Ook de nieuwe kasopstelling was voor client erg ongunstig waarna deze op de zitting aanvoerde dat de bedragen van levensonderhoud en kleding volstrekt buiten proporties was. Hij kondigde aan de tijd te willen hebben om zijn werkelijke kosten van levensonderhoud op een rijtje te mogen zetten, waar de rechtbank in mee ging.

Na bestudering van de kasopstelling van de verdediging oordeelde de rechtbank: “ …dat niet kan worden vastgesteld dat het overzicht van verdachte onjuist is en dat de door de politie gehanteerde bedragen een afdoende onderbouwing missen (enkel NIBUD normen) , zodat de rechtbank zal uitgaan van de vaste lasten zoals door de verdachte omschreven”.

Nu het OM systematisch had nagelaten ook maar enig onderzoek te doen laten verrichten naar de stellingen van de verdediging en verdachte , oordeelde de rechtbank dat er een integrale vrijspraak diende te volgen van alle witwas verdenkingen nu niet gesteld kon worden dat de met stukken onderbouwde stellingen van verdachte volstrekt onaannemelijk waren.

Wat op het eerste gezicht dus leek op handelingen die pasten binnen de zogenaamde “witwastypologieen” bleek bij nader onderzoek (door de rechtbank en verdediging) een onschuldige en volledig legale verdeling van gelden binnen de familie. Geld waar jarenlang hard voor gewerkt was en waarover gewoon belasting was betaald.

Niets criminele herkomst.

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

Ennetcom-server misbruikt als uitlokkingsmiddel?

In een strafzaak die ik momenteel in behandeling heb blijkt dat Amerikaanse opsporingsdiensten sinds jaren drugslijnen runnen die lopen via het “Darkweb” waarbij zij actief communiceren via PGP-telefoons gebruikmakende van de inmiddels beroemde, of moet ik zeggen beruchte, “Ennetcom-server”. Om zogenaamd veilige bestellingen te kunnen doen werd vervolgens door de Amerikaanse infiltrant(en) voorgesteld om PGP toestellen te gaan gebruiken en werd over en weer verzending van de toestellen door hen geregeld waarin de “handelsnummers” voorgeprogrammeerd waren. Jarenlang werd er zo gecommuniceerd en werden bestellingen en aanvoerlijnen door de Amerikanen in kaart gebracht en gemonitord. Vervolgens zijn de Nederlandse opsporingsambtenaren in de bedoelde drugszaak op basis van “anonieme informatie” afkomstig uit het buitenland een strafrechtelijk onderzoek gestart. Naar aanleiding van oeverloze vragen van de kant van de verdediging en herhaalde verzoeken is nu boven water gekomen dat de zaak reeds lang gedraaid werd door de Amerikanen en dat er van toevallig boven water gekomen informatie géén sprake is.

De rechtbank formuleerde vervolgens zelf vragen over deze (dubieuze) gang van zaken. Zo wilde de rechtbank weten wanneer er afspraken gemaakt waren tussen de Nederlandse en Amerikaanse opsporing-diensten, wie er concreet bij bijeenkomsten aanwezig was geweest en wat de onderwerpen waren die de opsporingsinstanties met elkaar gemaakt hadden. Tevens diende de vraag beantwoord te worden of de Nederlandse speurneuzen op de hoogte waren van het undercover-traject dat door de Amerikanen werd en kennelijk wordt gerund.

Zoals te verwachten viel kwamen er vage en ontwijkende antwoorden in de vorm van aanvullende processen-verbaal. Antwoorden waar de verdediging vervolgens weer (vrijwel) niets mee kon en die absoluut geen openheid van zaken gaven.

Omdat niet duidelijk werd vanaf wanneer de Nederlanders nu op de hoogte waren van de Amerikaanse undercover- infiltratie activiteiten dienen nu, ruim een jaar later, Nederlandse getuigen alsnog gehoord te worden. Er is dus nog hoop in deze zaak. In ieder geval de hoop dat de rechtbank ook heldere antwoorden wil hebben.

Naast deze moedige beslissing heeft de rechtbank nog als volgt geoordeeld, dat: “De stukken in handen worden gesteld van de rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken, teneinde: het onderzoek door de raadslieden in de Ennetcom data te coördineren”

En dat was echt nodig. Reeds sinds enige tijd is in deze zaak aan de verdediging gegund om in de uitzichtloze Ennetcom data onderzoek te doen verrichten naar de exacte gang van zaken. Een enorme hoeveelheid Ennetcom data is op dvd’s aan de verdediging verstrekt dat na opening vrijwel schier onleesbaar blijkt te zijn. Tijdstippen, codes en andere gegevens lopen volledig door elkaar heen en tekstbestanden moeten in de gegevens gekopieerd en gefilterd worden. Volstrekt onbegonnen werk dat uren, zo niet dagen in beslag neemt.

Geklaagd over deze gang van zaken heeft de rechtbank nu dus besloten dat de zoektocht / analyse van de verdediging in deze Ennetcom gegevens door de rechter-commissaris dient te worden gefaciliteerd en gecoördineerd, wat concreet (volgens ons dan) inhoudt dat voor technische ondersteuning gezorgd dient te worden zodat ook de verdediging ermee uit de voeten kan. “Equality of arms” rechtvaardigt een dergelijke ondersteuning aangezien het OM zich ten alle tijden van een heel leger technici kan voorzien, terwijl de advocatuur het zelf maar moet uitzoeken.

In verschillende lopende strafzaken, waar de bewijslast hoofdzakelijk op deze Ennetcom data is gebaseerd, wordt aangevoerd dat het OM haar boekje te buiten gaat nu de Canadese rechter, die toestemming gaf tot de overdracht van deze miljoenen (telefoon-)berichten, nimmer een zo omvangrijk gebruik voor ogen had. Vrijblijvende “fishing expeditions” door opsporingsambtenaren was niet de bedoeling nu dat immers een flagrante schending van het recht op privacy (art. 8 EVRM) zou opleveren.

Wat men nu echter ziet gebeuren in Nederland (en hoe zit het daarbuiten ?) is precies hetgeen de Canadese rechter nimmer gewild heeft.

Reeds verschillende advocaten hebben opgeroepen om op dit punt de krachten te bundelen om in kaart te brengen in hoeveel strafzaken deze data inmiddels gebruikt wordt en wat de uiteenlopende rechterlijke standpunten en beslissingen zijn omtrent dat gebruik.

Dat er echter op grote schaal gebruik van gemaakt wordt is inmiddels wel duidelijk. Van een zorgvuldig en proportioneel handelen waarbij de waarborgen en rechten van onschuldige burgers gerespecteerd en beschermd worden lijkt daarbij géén sprake meer te zijn.

Wordt vervolgd..........

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

Ennetcom data, heilige graal of onrechtmatig verkregen bewijs ?

Stelt u zich eens voor dat de overheid in al uw mailtjes en whattsapp berichten zou kunnen kijken om te zien waar u precies mee bezig bent? Wat zou u daarvan vinden ? Recentelijk is in Nederland door de eerste en tweede kamer de zogenaamde “sleepwet” (communicatie via de kabel stelselmatig en op grote schaal onderscheppen) goedgekeurd en ingevoerd en deze wordt nu op grote schaal toegepast. Op 26 april 2017 kopt de NRC dat de toezichthouder op de diensten kritisch is en dat de “Geheime diensten data te lang bewaren”. Te lezen valt dat de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichten en Veiligheidsdienst (MIVD) structureel verzuimen gegevens te vernietigen die ze hebben verkregen door te hacken en daarmee dus in strijd met de wet (en dus onrechtmatig) handelt.

De inlichtingendiensten schijnen zelfs zo ver te gaan dat een lid van de “Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden” (TIB) recentelijk tegenover een journalist van de NRC haar verbazing uitte over hetgeen zij allemaal onder ogen krijgt. De opmerking: “ Soms denk ik : wow, dat dit allemaal kan, dat dit allemaal speelt in Nederland”, spreekt boekdelen. Kennelijk wordt er van de nieuwe bevoegdheden op grote schaal en op creatieve wijze gebruik gemaakt.

Wat de geschiedenis ons geleerd heeft is dat na verloop van tijd de overheid, de aan haar gegeven bevoegdheden, gaat uithollen, oprekken en verbreden zodat van een beperkte toepassing géén sprake meer is. Vooral ons land heeft daar een handje van. Zo is Nederland in Europa koploper in het ruim toepassen van onderdrukkende bevoegdheden richting haar eigen onderdanen. Koploper met het toepassen van de voorlopige hechtenis (Nederland is door het Europese hof voor de rechten van de mens herhaaldelijk op de vingers getikt vanwege het veel te ruim toepassen van de voorlopige hechtenis bevoegdheden) en koploper bij het uitleveren van haar eigen onderdanen (een bevoegdheid die Duitsland zelfs niet toepast) aan bijvoorbeeld de Verenigde Staten en het opsturen van hele dossiers aan landen die het met een eerlijk proces niet zo nauw nemen. (denk aan de zaak Van Laarhoven)

En nu houdt opsporend Nederland en verdedigend Nederland zich bezig met een nieuw “Opsporingsfenomeen” . Het doorzoeken van, inmiddels meerdere, in beslag genomen computers servers met meer dan circa 5 a 6 miljoen berichten er op. Eén in Canada (de inmiddels welbekende “Ennetcom-server” ) en recentelijk een in Costa Rica. Terwijl iedere burger het zonder meer schandalig zou vinden als al zijn telefoon- en berichten verkeer zomaar door de overheid bekeken wordt is dat nu precies hetgeen er gebeurt met de genoemde miljoenen privé berichten.

Miljoenen berichten van gewone burgers, en niet alleen maar criminelen, worden doorzocht en geanalyseerd. De NRC kopt: “Justitie kan naar eigen zeggen in meer dan honderd strafrechtelijke onderzoeken nieuwe en aanvullende informatie inbrengen”. Gedateerd 30 januari 2019. Mogelijk dus meer dan 6 miljoen berichten van burgers waarin de opsporingsinstanties kunnen en hebben zitten grasduinen, zonder enige wettelijke bevoegdheid !

Aanvankelijk was voor een dergelijke “digitale doorzoeking” toestemming van de rechter-commissaris nodig (een vereiste dat de Canadese rechter stelde ter voorkoming van “fishing - expeditions”) maar nu blijkt uit dossiers dat er gewoon bij het speciale “ennetcom-team” gecheckt wordt of er nog iets (uiteraard in belastbare zin) bruikbaars in zit. Meer en meer worden advocaten in uiteenlopende zaken geconfronteerd met resultaten uit zoekacties van het OM waarbij geen enkele RC (Rechter Commissaris) betrokken was, of toestemming voor heeft gegeven.

In een omvangrijke “dubbele liquidatiezaak” heb ik onlangs zelf mogen ervaren hoe dat gaat. Het OM zocht naar informatie op servers, zonder enige rechterlijke controle en/of toezicht. En dat is onrechtmatig. Het levert immers een flagrante schending van het recht op privacy op van een ieder die ooit een telefoon heeft gebruikt die op één van deze servers heeft gedraaid. De advocatuur heeft tot nu toe het nakijken en kan en mag, de zich in handen van het OM bevindende data, niet of nauwelijks onderzoeken en krijgt bij vele rechters nul op het rekest.

Dat hier onrechtmatig gehandeld wordt is evident. Het is nu echter wachten op een rechter die dat met de advocatuur eens is en aan deze onrechtmatige fishing-expeditions” een einde maakt

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

“Achterkamertjes rechtspraak”

Duizenden strafzaken worden vandaag de dag zonder bijstand van een advocaat afgedaan en zonder dat een rechter het dossier heeft kunnen toetsen of kunnen wegen. Het Openbaar Ministerie vindt het prachtig.

Geen last van enige vorm van weerwoord, geen rechterlijk oordeel en zonder meer een enorme bezuiniging. Vrijwel géén advocaatkosten en het budget van de rechterlijke macht wordt niet belast.

Hoe mooi de gerealiseerde bezuinigingen ook lijken te zijn, de schoen begint inmiddels aardig te wringen. Na jaren strafzaken te hebben afgedaan buiten de rechter en advocatuur om blijken er duizenden mensen ten onrechte met een strafblad te zijn opgezadeld waardoor ze in hun werkzame leven ernstig belemmerd kunnen worden en een VOG (verklaring omtrent gedrag) wel op hun buik kunnen schrijven. Wat is het geval?

Bij de zogenaamde ‘strafbeschikking’ is het het Openbaar Ministerie dat opspoort, vervolgd en vervolgens straf oplegt. Negen van de tien keer gaan verdachten zonder bijstand van een advocaat naar de OM-‘zitting’ dat wordt voorgespiegeld als een simpel gesprek met een officier of een van diens bedienden waarbij de zaak ‘afgekocht’ kan worden met een boete en/of een taakstrafje. Steeds meer zaken tracht men zo, buiten de rechter om, af te doen omdat het snel en goedkoop is.

Vrijwel niemand die simpel met zo’n OM voorstel instemt beseft dat hij dan gewoon een strafblad heeft. Eerlijk proces
De kritiek op deze “achterkamertjes rechtspraak” zwelt aan en wordt steeds steviger. Op basis van een uitgebreid onderzoek dat is verricht door de procureur-generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden, Geert Knigge, komt allereerst naar voren dat de straffen die tijdens dit soort bijeenkomsten (een zitting wil ik het gesprekje met een ondergeschikte van het OM niet noemen) worden opgelegd dikwijls veel hoger zijn dan de rechters in vergelijkbare gevallen tijdens een echte zitting opleggen. Bij een echte zitting komen alle partijen aan het woord en is een eerlijk proces (wel) gegarandeerd. Je kunt ook niet anders verwachten, want de officier van justitie bekijkt een zaak toch primair vanuit de visie van de politie en het OM, overtuigd van eigen gelijk.

In de rapportage van Knigge valt letterlijk te lezen dat:

"…bij de initiële schuldvaststelling indringender naar de betrouwbaarheid van het bewijs moet worden gekeken."

Met andere woorden: men gaat bij de beoordeling van de zaken veel te kort door de bocht. Bij twijfel wordt er immers niet gekozen voor het doen laten verrichten van nader onderzoek doch probeert men de persoon in kwestie toch maar gewoon de (onterechte) straf te laten accepteren. Dat niet alleen de straffen niet deugen is kwalijk, maar er werden meer wantoestanden geconstateerd.

Een kop onlangs in dagblad NRC: ‘Tienduizenden keren is een straf opgelegd door onbevoegde OM-medewerkers. Daarna is in stilte de wet veranderd.’ Geen malse kritiek.

Het kabinet Balkenende II zag in de strafbeschikking een slimme manier om jaarlijks tienduizenden strafzaken op een eenvoudige en snelle manier af te doen. En dat is gelukt. Echter, ten koste waarvan is nu de vraag. De NRC stelt dat uit interne onderzoeken door het OM is gebleken dat duizenden Nederlanders inmiddels ten onrechte een straf opgelegd hebben gekregen door het Openbaar Ministerie in zaken waarin het ontbrak aan bewijs, zaken waarin het dossier incompleet was en niet vast te stellen viel wie nu de schuldige was, en dat er straffen opgelegd zijn voor verkeerde feiten. Geconstateerd werd tevens dat in 2016 in bijna vijftien procent van de zaken de schuld niet adequaat was vastgesteld.

‘Efficiency’
Het zijn cijfers en conclusies die volstrekt onacceptabel zijn in een rechtsstaat die zichzelf serieus neemt. Het nieuws leverde tientallen reacties op van rechters, advocaten en burgers die zich herkenden in het beeld van een rommelige straffenfabriek. Maar justitieminister Ferd Grapperhaus liet al direct weten zich niet in de conclusies (van notabene het een prominent lid van het OM bij de Hoge Raad) te kunnen vinden.

De minister is uiteraard bang voor het ‘kostenverhogende effect’ van een systeem waarin het wel goed geregeld is. En zo is er dus weinig hoop voor verbetering. Sinds jaren is men nu bezig met het ondermijnen en afbreken van de strafrechtketen door oeverloze bezuinigingen en onrealistische ‘targets’ die de rechterlijke macht worden opgelegd.

Naast de rechterlijke macht is er vervolgens jaren bezuinigd op de advocatuur. De woorden van voormalig bewindsman Fred Teeven: ‘Als je die advocaten minder uren geeft, wordt het van zelf niets,’ zijn bewaarheid. Op alle mogelijke manieren heeft men gezorgd dat de advocatuur zijn werk niet meer naar behoren kan verrichten. Om ieder extra uur dat wij aan een zaak wensen te besteden, moeten wij een uitgebreide motivering indienen om te verantwoorden waarom wij simpelweg in een zaak ons best willen doen. Als de uren dan vervolgens afgewezen worden, kunnen we op dat punt een rechtszaak beginnen. Dit ontmoedigingsbeleid heeft er inmiddels toe bijgedragen dat steeds meer kantoren zijn afgeslankt en fors hebben moeten snijden in de kantoorkosten met alle gevolgen van dien. De ellende is echter nog niet voorbij want binnenkort worden er weer nieuwe bezuinigingsplannen gepresenteerd onder het mom van ‘efficiency’.

Wordt vervolgd…

Arthur van der Biezen is strafrechtadvocaat in ’s-Hertogenbosch.

Hoe lang is levenslang?

Vaak hoor je dat er in Nederland (te) laag gestraft zou worden en dat levenslang geen levenslang zou zijn maar “slechts” 20 tot 25 jaar cel. Een wijdt verspreid misverstand dat wellicht is ingegeven door de vele films en series overgewaaid uit Amerika dat een systeem kent waarbij je na 20 a 25 jaar “on parole” kan , wat inhoudt dat de veroordeelde dan die tijd de kans heeft om voorwaardelijk vrijgelaten te worden. Zo’n systeem kent Nederland echter niet. Levenslang is in Nederland daadwerkelijk levenslang en eindigt dus pas bij de dood.

Hiermee onderscheidt Nederland zich van de rest van Europa. Elk land in Europa heeft zijn eigen visie op de levenslange gevangenisstraf maar geen enkel land heeft zo’n strenge uitvoering van deze straf als Nederland. In de meeste Europese landen zitten levenslang gestraften uiteindelijk tussen de tien (Belgie) en dertig jaar (Estland) vast tot ze kans maken op vrijlating. In de meeste Europese landen besluit een rechter of en wanneer een levenslang gestrafte vrij komt. Vooral Engeland kent een mooi systeem. Rechters geven daar aan hoe lang iemand minimaal moet zitten tot het misdrijf vergolden is. Daarna wordt bekeken hoe delictgevaarlijk de gedetineerde nog is en of hij vrij kan komen. Een onafhankelijk college bekijkt de zaak waarbij hoor en wederhoor wordt toegepast waarbij iedere partij recht heeft op inzage van het dossier. Ook Duitsland kent een systeem waarbij uiteindelijk rechters bij de beoordeling betrokken zijn. Landen als Portugal en Duitsland maken bij het overdragen van verdachten en veroordeelden naar Nederland voorbehouden omdat deze landen ons systeem te willekeurig achten. Vijf landen in Europa kennen zelfs geen levenslange gevangenisstraf. Noorwegen , Spanje , Portugal , Kroatie en Slovenie. In Finland is het gebruikelijk dat iemand na twaalf tot veertien jaar voorwaardelijk gratie krijgt en ook in Zweden blijven mensen in de praktijk niet hun hele leven in de cel.

Nederland kent geen vergelijkbare procedures waarbij er sprake is van een reële kans op vrijlating. In Nederland is levenslang echt levenslang en kunnen gedetineerden in theorie gratie vragen. Gratie is in de praktijk sinds jaren niet meer verleend en Nederland kent geen systeem van onafhankelijke tussentijdse toetsingen. Gratie is in Nederland een politiek besluit dat sinds 1986 op ‘een (1) keer na nooit is genomen. Die ene uitzondering betrof een terminale patiënt die een paar weken voor zijn overlijden de gevangenis mocht verlaten.

Onmenselijk. Volgens het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is dit echter een “inhumane behandeling”. Gedetineerden dienen uitzicht te hebben op een humane behandeling, ook levenslang gestraften. Het Hof acht het ontbreken van een herzieningsprocedure in strijd met artikel 3 van het EVRM. Dat gaat over foltering en onmenselijke behandeling en bestraffing.

Nadat Nederland van het Europese Hof harde kritiek kreeg op de volstrekt uitzichtloze straf waarbij de politiek het uiteindelijke oordeel velt omtrent al dan niet vrijlaten besloten in 2016 de regeringspartijen VVD en PVDA dat er na 25 jaar een “toetsmoment” moet komen waarbij gekeken wordt of iemand kan terugkeren in de samenleving. Staatsecretaris Dijkhoff voerde vervolgens de wetswijziging door waarbij gevangenen na 25 jaar bij een adviescollege kunnen pleiten voor een reintegratieplan. Als dit traject goed is doorlopen , kan de gevangene in aanmerking komen voor vrijlating. Voor deze wetswijziging konden levenslang veroordeelden in Nederland niet vrijkomen, alleen de koning kon gratieverlenen.

De Raad voor de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) , een onafhankelijk adviesorgaan voor de overheid beoordeeld de wetswijziging als zijnde “onvoldoende” en stelt dat het de bedoeling van het Europees Hof is dat veroordeelden na uiterlijk 25 haar een herbeoordeling van hun gevangenisstraf zouden moeten krijgen. Onvoldoende en nog steeds inhumaan.

Ondanks de felle kritiek uit verschillende juridische richtingen acht het hoogste rechtscollege van ons land, de Hoge Raad, de wetswijziging voldoende en zou ons systeem van levenslange gevangenisstraf nu niet meer in strijd zij met de mensenrechten. We zullen moeten afwachten of het Europese Hof voor de Rechten van de Mens zich deze mening met de Hoge Raad deelt. Ik waag het te betwijfelen.

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.

Het spook dat TBS heet.

De meest gevreesde sanctie in ons strafrecht is zonder meer de TBS met dwangverpleging. Gevreesd omdat de TBS een niet vooraf te bepalen duur heeft en zeer stigmatiserend kan zijn. Na vaak een langdurige gevangenisstraf volgt dan nog eens een gesloten behandeling waarvan onduidelijk is hoe lang die gaat duren.

In oktober 2018 schrijft minister Dekker van Rechtsbescherming dat het kabinet wil dat de rechter vaker TBS kan opleggen.Dekker schrijft in een brief aan de tweede kamer dat hij wil komen met een wet die het mogelijk maakt om voor meer mensen de behandeling te verplichten. In de brief valt het volgende te lezen:

“Ik sta erop dat we alles doen om de maatschappij zoveel mogelijk te beschermen. Daar is de tbsbehandeling ook voor bedoeld. Het mag niet zo zijn dat iemand met een ernstige stoornis zijn behandeling ontloopt door niet mee te werken. Tbs moet vaker opgelegd waar dat in het belang is van de veroordeelde en de samenleving als geheel“

Minister Dekker reageerde met deze oproep, om vaker, sneller en makkelijker TBS op te leggen, op verontwaardigde reacties uit de samenleving na enkele levensdelicten die gepleegd werden door verdachten die in het verleden geweigerd hadden om aan observatie mee te werken. In de media viel alom de roep te horen dat door meer gedwongen opnames in TBS klinieken (meer en langer opsluiten) de ernstige delicten voorkomen hadden kunnen worden.

Een simpele roep om zwaarder te straffen. Meer mogelijkheden , ruimere bevoegdheden en het sneller en makkelijker toepassen van rechtsmaatregelen. Een steeds weer terugkerende reflexnaar aanleiding van media berichten over zware delicten. TBS moet makkelijker opgelegd kunnen worden was de roep.

Dat die tendens echter al langer en eerder was ingezet , los van de roep uit de politiek, blijkt uit de meest recente cijfers die door de Raad voor de rechtspraak onlangs zijn gepubliceerd. Te lezen valt:

“Het aantal zaken waarin de rechter terbeschikkingstelling (tbs) oplegt aan een verdachte is de afgelopen jaren gestaag toegenomen met zo’n 30-40 gevallen per jaar. In 2018 werd in 237 zaken tbs opgelegd , tegen 205 gevallen in 2017, 171 in 2016 en 146 in 2015. Een duidelijke reden voor de stijging is er niet.”

Los van de pogingen van de zijde van de politiek om concreet op dit punt de rechtsgang te beïnvloeden leggen de rechters inmiddels dus zelf al veel vaker TBS op.

TBS ook mogelijk bij het ontbreken van (actuele) rapportage. Een groot misverstand is dat TBS slechts kan worden opgelegd als er sprake is van een rapport van het Pieter Baan Centrum waarin geadviseerd wordt om TBS op te leggen in verband met de aanwezigheid van een stoornis. Dit is onjuist. Er zijn reeds ruimere mogelijkheden. De rechter kan tbs opleggen als de verdachte een misdrijf heeft gepleegd waar minstens 4 jaar gevangenisstraf op staat, het misdrijf is begaan onder invloed van een stoornis en de veiligheid van anderen in gevaar is vanwege kans op herhaling. Vaststelling van de aanwezigheid van zo’n stoornis kan op basis van actuele rapportage door een psycholoog en een psychiater of bij gebrek aan zo’n rapportage of bij een weigering kan de rechter zich op oudere rapportage baseren of op een observatieverslag. Uitgangspunten die reeds lang op basis van jurisprudentie gelden en waar geen nieuwe wetgeving voor nodig is. Oude(ere) rapportages kunnen dus ook gebruikt worden bij het opleggen van de TBS maatregel. Een door de minister verzonnen “adviescommissie” dient bij weigerende verdachten/observandi de oude rapportages boven water te krijgen waarmee de rechter zodoende makkelijker de TBS oplegging kan motiveren. Een simpel hulpstuk voor het OM om makkelijker en sneller TBS te gaan vorderen. Dat er in de praktijk nog al wat hapert aan de rapportages blijkt uit een praktijk strafzaak die ik onlangs behandeld heb.

De praktijk. Client werd tijdens het uitgaan in Rotterdam door een vrouw aangesproken met de vraag of zij ook een “frietje” mocht. Hij stond buiten op straat te genieten van zijn zo juist gekochte zak friet en werd prettig verrast door de dame die kennelijk in een vrolijke bui aandacht wilde en trek had in zijn friet. Al etende werden de twee agressief benaderd door de kennelijk dronken vriend van de vrouw en ontstond er een felle woordenwisseling. Het bakje friet werd uit de handen van client geslagen waarna hij vervolgens, van de jaloerse man , zelf rake klappen kreeg. Client trachtte zich te verdediging doch werd direct geconfronteerd met meerdere personen die hem tegen het raam van een kroeg duwden. De portier van de kroeg verklaarde later dat hij bang was dat de man door het raam naar binnen werd geslagen. Op de camerabeelden was het geweld tegen client duidelijk zichtbaar. Hij was in de minderheid en werd flink aangepakt. Geen kans om te vluchten en geen kans om zich te verweren.

Wat zich vervolgens afspeelde is niet op camerabeelden te zien. Client zou volgens de rechtbank een mesje hebben gepakt en 1 maal uitgehaald hebben richting een van zijn belagers. Het kon niet anders dan dat dat door hem was gebeurd nu er verder niemand in de directe omgeving van het slachtoffer stond. Het slachtoffer overleed als gevolg van een slagaderlijke bloeding. Naar aanleiding van gedragsdeskundige onderzoek concludeerde de psychiater (in de rechtbank (fase) dat er bij client, nu hij jaren een stabiel gezinsleven had en tevens een vaste baan, geen sprake was van een stoornis die zijn handelen die avond beïnvloed zou hebben. De psycholoog was van mening dat er sprake was van een narcistische persoonlijkheidsstoornis en adviseerde een psychiatrische behandeling in een open setting. Omdat het (evidente) noodweer- cq noodweer exces verweer van client niet werd gehonoreerd door de rechtbank werd er appel aangetekend. Circa 2 jaar later adviseerde de psycholoog, nu in samenspraak met de psychiater, in een aanvullende rapportage dat nu client tot twee maal toe betrokken was bij een vechtpartij in de PI er kennelijk sprake was van een “patroon” en dat er daarom nu TBS met dwangverpleging moest worden opgelegd. Client en ondergetekende waren woedend en verbaasd. Een draai van 180 graden. Eerst geen stoornis van betekenis en dan na een slecht gesprek met dezelfde psycholoog ineens een advies van TBS met dwangverpleging. Uiteraard had client enorme spijt dat hij met een gesprek en nader onderzoek had ingestemd. Opzet en insteek van het aanvullende onderzoek was immers gericht op de nadere onderbouwing van de emotionele toestand waarin client was geraakt naar aanleiding van de aanval op de tegenpartij. Over een mogelijke impuls doorbraak ingegeven door emoties werd echter nauwelijks gerept. Alles was gericht op een “opname” al dan niet vrijwillig. Op de dag van het pleidooi hebben wij besloten het hoger beroep in te trekken. Terwijl intrekking op zo’n laat tijdstip formeel niet kan heb ik het Gerechtshof te Den Haag, in een lang pleidooi, toch weten te overtuigen van het feit dat het OM geen belang had bij continuering van het door ons ingesteld appel. Het algemeen belang was daarmee niet gediend nu de officier niet in beroep was gegaan en de slachtoffers reeds van hun rechten gebruik hadden gemaakt.

U ziet het kan in de praktijk raar lopen !

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.

Misleiding als opsporingsmiddel.

In mijn praktijk wordt ik de laatste jaren steeds meer geconfronteerd met omvangrijke strafzaken waarbij de politie het doorslaggevende bewijs probeert te verkrijgen door een undercoveroperatie die enkel en alleen gericht is op het ontfutselen van een bekentenis. Zaken over moord en doodslag waarbij de politie meent zeker te weten wie het misdrijf gepleegd heeft. Alleen het bewijs heeft men er (nog) niet voor. De vraag in dit soort zaken is echter of het bewijs de toets der betrouwbaarheid kan doorstaan en of er geen sprake is van een valse bekentenis afgelegd onder druk van de politie. Zo buigt de Hoge Raad der Nederlanden zich momenteel over de zaak van Wim S. , in welk zaak de zogenaamde Mr Big methode is toegepast. Een methode die inmiddels in meerdere landen vrijwel verboden is, althans slechts voor bewijs toelaatbaar, als de vervolgende instantie kan aantonen dat er voldaan is aan de hoogst mogelijke zorgvuldigheidsnormen. Niet toelaatbaar…”tenzij” is het uitgangspunt.

Het gehele (undercover-) traject is enkel gericht op het verkrijgen van een bekentenis. Werd vroeger op de politieacademie geleerd dat het doel van een politieverhoor is het verzamelen van informatie ten behoeve van de waarheidsvinding dan wordt nu gestreefd naar het ontlokken van een bekentenis. Een cruciaal verschil.

Hoe werkt de Mr Big methode ?
Gedurende het undercover traject maakt men de persoon in kwestie financieel afhankelijk van een nep (criminele) organisatie waardoor hij geen kant meer op kan. Financieel wordt de “verdachte” volledig in de watten gelegd met veel contant geld , dure auto’s grote huizen en mooie vrouwen. Voorgespiegeld wordt vervolgens dat er door de organisatie alles geregeld kan worden en dat alle problemen uit het verleden zullen worden opgelost. Maar dan komt er een moment waarbij men aan de leider van de organisatie (Mr Big) alles uit het verleden moet opbiechten omdat het anders slecht met je af gaat lopen. Als je dat dan doet ligt er een geweldige toekomst in het verschiet waarbij alles geregeld zal worden.

Vervolgens wordt men dan geacht een bekentenis af te leggen op basis van informatie die men (de organisatie) toch al wist en uitgezocht had. Geen openheid van zaken zorgt ervoor dat je alles kwijt zult raken en uit de organisatie zal worden gegooid. Bij een bekentenis zal er een alibi worden geregeld omdat men dat al vaker heeft gedaan voor leden van de (nep) groep.

Een in Canada ontwikkelde methode die in het parlement aldaar zeer forse kritiek heeft gekregen toen uit onderzoek bleek dat er sprake was van verschillende gerechtelijke dwalingen gebaseerd op vals bekentenissen door toedoen van de gevolgde Mr Big methode. Ook in de zaak Wim S. worden deze risico’s van de gehanteerde methode door het openbaar ministerie onderkent.

Standpunt van de Advocaat-Generaal bij de Hoge Raad in de cassatie procedure tegen Wim S. (conclusie 25 september 2018): “ Er is nauwelijks twijfel aan dat de hier toegepaste methode het risico van valse bekentenissen vergroot.’’

Dit wetende zal men zich moeten afvragen of men dit risico willens en wetens zou moeten aanvaarden ? Het OM, de opsporende instantie bij uitstek, stelt zich op het standpunt dat er niks mis is met de methode en dat die ondermeer tot bewijs kan en mag dienen. Inmiddels hebben de rechtbank alsmede het gerechtshof geoordeeld dat het met deze methode verkregen bewijs bruikbaar is.

Andere landen hebben, door schade en schande wijs geworden, de methode inmiddels aan banden gelegd en verregaande waarborgen geeist voor de toelaatbaarheid. Zo worden bekentenissen die niet op film en audio zijn vast gelegd niet tot het dossier toegelaten. In Nederland vinden de rechters tot op heden de summiere processen-verbaal van bevindingen, opgemaakt door de betrokken “undercover cowboys” zelf, voldoende om de gevolgde procedure op betrouwbaarheid te kunnen toetsen. En uiteraard gaan onze rechters er daarbij vanuit dat dergelijke PV’s honderd procent betrouwbaar zijn omdat ze immers op ambtseed zijn opgemaakt.

Van een reële en inhoudelijke toetsing cq controle van het materiaal dat is verkregen door het hanteren van deze discutabele methode is in ons land helaas (nog) geen sprake. Er zullen, naar ik vrees, eerst gerechtelijke dwalingen nodig zijn alvorens men strenge zorgvuldigheid eisen gaat stellen.

In de zaak Wim S. is vooralsnog alle hoop gevestigd op het oordeel van de Hoge Raad die waarschijnlijk zijn standpunt in december 2018 zal gaan bepalen. Hopelijk dat deze rechters de tunnelvisie die ten grondslag ligt aan de gehanteerde methode niet zullen accepteren.

We zullen het zien……..

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.

De Arnhemse villamoord is de grootste gerechtelijke dwaling ooit.

Op 2 september 1998, nu inmiddels 20 jaar geleden, vond er in een villa te Arnhem een gruwelijk misdrijf plaats waarbij twee vrouwen van in de 60 gedwongen werden om naast elkaar op een bed te gaan liggen, waarna ze vervolgens van dichtbij in het hoofd werden geschoten. Wonderwel overleefde een van hen de schietpartij, door zich voor dood te houden, doch overleed haar vriendin ter plekke aan haar verwondingen.

De zaak werd groot in de pers uitgemeten en de druk op de politie om snel met resultaten te komen was enorm. En resultaat kwam er. Op 29 december 1999 worden 9 mannen veroordeeld tot gevangenisstraffen tussen de 2 en 10 jaar, de schutter is nooit gevonden, en bij het Gerechtshof krijgen er twee verdachten nog jaren bij en worden ze veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf.

Zaak succesvol opgelost en gesloten zou je denken.

Maar nu na twintig jaar vechten voor client lijkt het tij te keren. Direct na zijn arrestatie heeft client aangeven niets met de moord te maken te hebben en nimmer bij betreffende villa te zijn geweest. Jarenlang houdt client vol dat hij door de politie onder druk is gezet en dat ze hem actief misleid hebben met allerlei valse informatie. Zo zouden medeverdachten over zijn rol verklaard hebben en was het derhalve raadzaam om maar over zijn kleinere rol een verklaring af te gaan leggen. Immers zou hij anders als de schutter aangewezen kunnen worden. En zo werd hij overgehaald tot het doen afleggen van een “valse bekentenis”. Een van de bekentenissen die hebben bijgedragen tot het bewijs terwijl er in deze casus geen enkel technisch bewijs aanwezig is voor de aanwezigheid in de villa van client en/of zijn mededaders. Van geen van de negen verdachten is DNA in de villa aangetroffen nog schoen- en of vingerafdrukken.

Verder verklaart de enige ooggetuige dat zij in de Villa maar een overvaller gezien heeft.

Tot aan de Hoge Raad werd er niet geluisterd naar de verdediging die op basis van videomateriaal van de verhoren trachtte aan te tonen dat er sprake was van ongeoorloofde druk.

Ondanks het feit dat het OM in de cassatie procedure erkende dat de politie niet conform de regels had gehandeld werd er niet gecasseerd en de uitspraken bleven in stand.

In cassatie werd aangevoerd dat bij de gehanteerde verhoormethoden het “pressieverbod” was geschonden. Een van de voorbeelden van een dergelijke schending was dat de verhoorder tegen een van de verdachten zei dat “als je niet de waarheid vertelt wordt je baard er af getrokken en zorgen we er voor zorgen dat je in de compositie tekening past”.

De vertegenwoordiger van het OM, advocaat-generaal Jorg, schreef in zijn conclusie tijdens de cassatie procedure dat een dergelijke wijze van verhoren niet, zoals het Hof in haar arrest schreef “wellicht minder professioneel is” maar dat de gehanteerde methode “ronduit onprofessioneel , ontoelaatbaar en onrechtmatig” was.

Onprofessioneel, ontoelaatbaar en onrechtmatig zo omschreef het openbaar ministerie de gehanteerde methodes in 2002. De bekentenissen zijn dus op een ontoelaatbare en daarmee onrechtmatige wijze tot stand gekomen. Nog nooit heb ik van de zijde van het OM zo’n keihard standpunt vernomen over hoe (door henzelf gehanteerd) bewijs tot stand is gekomen.

Als de Hoge Raad dan, op dit punt, een eensgezinde verdediging en openbaar minsterie tegenover zich heeft zou je denken dat daarmee de race gelopen is en de bekentenissen niet voor het bewijs mogen dienen. De zaak zou dan zondermeer gecasseerd dienen te worden dunkt mij.

Groot is dan ook de verbazing als ons hoogste rechtscollege oordeelt dat er “geen directe relatie is tussen deze ontoelaatbare verhoormethode en de verklaringen van verdachte O. die tot het bewijs zijn gebruikt “. Dus er is onvoldoende causaal verband aangetoond tussen de ontoelaatbare druk en de bekennende verklaring.

Een leek zou denken wat een (juridische) waanzin ! Maar de professional weet dat je met het recht alle kanten op kunt. En zo is het in deze zaak ook gegaan. De veroordelingen bleven allen in stand.

En dan na vele jaren worden de 160 videobanden die van de verhoren nog bestaan op verzoek van de verdediging door justitie overhandigd aan de project groep “Gerede twijfel” die in 2014 het volgende concludeert:

“De meeste verhoren van de verdachten zijn op video opgenomen. Daardoor valt voor het eerst te zien hoe het kan gebeuren dat een onschuldige verdachte bekent en hoe de politie er vervolgens in slaagt om hem te laten vertellen wat er tijdens dat misdrijf is gebeurd. Hoe lukt het de politie om een onschuldige verdachte die helemaal niet weet wat er gebeurd is, toch hierover te laten verklaren? Wie de processen-verbaal van deze bekentenissen leest, krijgt de stellige indruk dat de belangrijkste verdachte in deze zaak beschikte over “daderkennis”: hij wist dingen die een onschuldige verdachte onmogelijk kon weten. Op de opnames van de verhoren is te zien hoe dit kon gebeuren: door hem steeds maar weer te laten gokken, door hem via suggesties in de goede richting te sturen, en een enkele keer ook door gewoon voorzeggen. Dankzij de opnames van de verhoren valt meer te zeggen over valse bekentenissen dan ooit eerder mogelijk is geweest”.

Aldus het (wetenschappelijke) onderzoeksteam, dat ook een waarschuwing geeft voor de huidige rechtspraktijk. Zij constateren immers dat alle processen-verbaal van verhoren samenvattingen zijn, opgesteld door de verhoorders en dat daarin te lezen valt wat er volgens hen gezegd zou zijn. De daaraan voorafgaande gesprekken en oeverloze verhoor-sessies worden vaak niet weergegeven of uitgewerkt, waardoor niet valt te controleren hoe de (belastende) verklaringen precies tot stand zijn gekomen.

Recht doen op basis van “samenvattingen” is dus een enorm risico in zaken waarbij er geen sprake is van aanvullend (ondersteunend) technisch bewijs, zoals nu wel blijkt uit de foute beslissingen die er in de Arnhemse Villamoord tot in hoogste instantie zijn genomen.

Naar aanleiding van de harde en heldere conclusies van de onderzoeksgroep “Gerede Twijfel” is er door mij (en advocaten van medeverdachten) actie ondernomen en is bij de Advocaat-Generaal bij de Hoge Raad om nader onderzoek gevraagd, de eerste stap naar een definitieve herziening.

Het door de AG ingeschakelde adviesorgaan oordeelt nu eveneens vernietigend over de zaak en stelt dat de voor bewijs gehanteerde processen-verbaal van verhoor “geen adequaat beeld geven van de afgelegde verklaringen en de wijze waarop die tot stand zijn gekomen”.

Een voor de verdediging belangwekkend en bemoedigend advies dat de weg opent naar een volledige herziening van alle negen (9) strafzaken , waarmee het wel eens de grootste gerechtelijke dwaling in de Nederlandse geschiedenis kan gaan worden.

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.

Nederlandse staat leert niets en blijft journalisten tappen.

In de Volkskrant van 17 december 2009 trekt de toenmalige minister van Binnenlandse zaken mevrouw Guusje ter Horst het boete kleed aan en erkent dat ze twee journalisten van De Telegraaf te snel heeft laten afluisteren. “Achteraf gezien had ik anders moeten handelen” stelde ze toen tijdens een spoed debat in de Tweede Kamer. De Tweede Kamer was woedend en riep haar voor deze inbreuk op de persvrijheid ter verantwoording.

Tijdens het debat zegde de minister van binnenlandse zaken toe voortaan in soortgelijke gevallen een andere keuze te maken en dus minder snel journalisten te zullen laten afluisteren. Ze stelde tijdens het debat dat ze, net als de kamer, grote waarde hecht aan de persvrijheid en dat de geplaatste telefoontaps alleen bedoeld waren om een lek binnen de AIVD op te sporen nu dat via intern onderzoek niet was gelukt. Direct na een publicatie van de Telegraaf werden er door de AIVD taps aangesloten onder het motto dat de “nationale veiligheid” in het geding zou zijn. Een hoger doel werd zodoende in stelling gezet om het direct tappen van twee journalisten te rechtvaardigen. Staatsbelang is daarbij altijd een goed argument. De commissie die toezicht houdt op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (de CTIVD) oordeelde echter (achteraf !) dat op het moment van tappen géén concreet gevaar bestond dat er meer stukken over de Nederlandse inzet in Irak zouden kunnen lekken en dat daardoor schade zou kunnen ontstaan voor de nationale veiligheid.

December 2009, een kleine 9 jaar gelden, werd Nederland zich dus bewust van het ontoelaatbaar tappen van journalisten. “Onacceptabel” was de alom hoorbare reactie. Een flagrante schending van de vrije persgaring. Er was niet alleen getapt doch tevens bij de journalisten binnengevallen en hun woningen doorzocht. Deze doorzoekingen waren werkelijk ongekend en in Nederland nog nooit eerder vertoond. De Staat erkende wel dat ze te snel was gaan tappen doch de doorzoekingen konden volgens haar door de beugel.

Na 8 jaar procederen heeft het Europeese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in oktober 2017 nu geoordeeld dat de Nederlandse Staat onrechtmatig jegens de journalisten heeft gehandeld en dat er een schadevergoeding betaald dient te worden.

Een jaren slepende zaak die tonnen proceskosten moet hebben gekost , aan belastinggeld wel te verstaan ! Een dure les voor de Staat der Nederlanden zou je denken. Maar wat schets de verbazing als we in juli 2018 de volgende krantenkoppen te lezen krijgen:

“De minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus, heeft gereageerd op de drie bekende gevallen waarin het OM journalisten heeft afgeluisterd om informatie te verzamelen voor strafzaken.” “ Grapperhaus zegt het hoog op te nemen. De top van het OM is een onderzoek gestart naar andere gevallen waar mogelijk de bronbescherming van journalisten in het geding is geweest”.

In iedere normale strafzaak zou men dit gedrag als “Recidive” typeren dat zorgt voor een verhoging van de strafmaat. Maar zo werkt het bij de Staat der Nederlanden natuurlijk niet. Een batterij commissie zal nu ongetwijfeld weer hun onderzoeken gaan doen en omvangrijke rapporten gaan vervaardigen waarin al dan net halve en/of hele waarheden geformuleerd zullen gaan worden. Daarna zal deze minister, net als zijn voorganger jaren geleden, stellen dat het zo niet had moeten gaan en dat hij de gang van zaken “betreurt”.

Maar wat heeft de samenleving, en meer specifiek de journalistiek, allemaal aan deze plichtmatige excuses als men er in de kern toch niets van meent of mee doet. Duidelijk is dat de mensen die aan de knoppen zitten en beslissen tot het plaatsen van een tap of het doen gaan vergaren van (digitale) informatie bij journalisten (zoals bij een flutzaak omtrent een lek bij de keuze voor een burgemeester, niet bepaald een staatsveiligheid issue dunkt mij) niet van de eerder ophef hebben geleerd. Deze juristen weten donders goed wat mag en wat niet mag en dat het schenden en inbreuk maken op het grote goed van de “persvrijheid” tegen alle regels en wetten indruist.

Maar zolang er voor dit soort speurneuzen die de wet overtreden of (te) ruim hanteren géén sancties en/of consequenties aan verbonden zijn zal dit zich gewoon blijven herhalen zo heeft de geschiedenis ons nu geleerd. Het doel heiligt immers de middelen is het kennelijk motto van deze overheidsambtenaren die kennelijk gewoon lak hebben aan de wet. Dezelfde wetten die ze bij anderen dan trachten te moeten handhaven.

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.

Wie controleert straks de hackende politieagent?

Deze pakkende kop stond boven een artikel dat in september 2017 in het advocatenblad gepubliceerd werd en waarin zorgen werden geuit omtrent de voortschrijdende opsporingshandelingen die de politie op het internet maar ook daarbuiten momenteel aan het toepassen is. Digitale opsporing is hot en de opsporingsinstanties zijn de grenzen van de wet massaal aan het opzoeken waarbij zij gesteund worden door ons hoogste rechtscollege die stapje voor stapje vorm verzuimen en onrechtmatigheden in de opsporing wegredeneert. Aan grensoverschrijdende opsporing wordt door de Hoge Raad heden ten dage geen strobreed in de weg gelegd, waarin juist een aanmoediging lijkt te worden gezien. Wie controleert de hackende agent is dan ook een gerechtvaardigde vraag. Want verregaande wetgeving op dit gebied ligt klaar om in werking te treden. Hacken van computers, mobiele telefoons en alle andere apparatuur dat “online” functioneert (nog maar niet te denken aan het “internet of things”)behoort straks tot de mogelijkheden.

Sleepnet
Vrijwel tegelijkertijd ligt er een nieuwe wet die het voor de veiligheidsdiensten mogelijk maakt om alle digitale communicatie van een bepaalt “target” een concreet individu te doen vangen met een digitaal sleepnet. Concreet betekent dat dat als men iemand op de korrel heeft, vaak ingegeven door een beredeneert profiel (bijv. veel communicatie naar Libië of Algerije of enig ander risico land) men alle communicatie rond die persoon in een concrete buurt kan “vangen” duizenden gesprekken worden zo door de geheime dienst binnengehaald….vele gesprekken van mensen die niets met de verdenking van doen hebben. Een onvermijdelijk schending van fundamentele grondrechten, zoals het recht op eerbiediging van privé-leven en het recht op vrijheid van gedachte , geweten en godsdienst. Een extreem zwaar middel waarbij de diensten ongetwijfeld bijvangst zullen oppikken waarin men eveneens iets verdachts waarneemt. In het verleden hebben we meerdere malen gezien dat in dergelijke situaties het doorschuiven van deze info naar reguliere opsporingsinstanties door de rechter wordt geaccepteerd. Waarmee de cirkel rond is en er levensgroot het risico aanwezig is dat men veel verder gaat met het vergaren van info omtrent onschuldige burgers dan de bedoeling is van de wetgever. Zoals gezegd we hebben het vaker gezien. De wet wordt vrijwel zeker aangenomen en ingevoerd nu politici al massaal te kennen hebben gegeven zich niets gelegen te laten liggen aan het referendum omtrent de sleepwet.

De praktijk
Inmiddels liggen er bij mij op mijn bureau meerdere zaken waarbij (verregaande) digitale opsporing een rol heeft gespeeld. In een van die zaken handelt het om een vermeende hacker die inbrak in meerdere computers van banken en diens klanten waarbij voor duizenden euro’s buit zou zijn gemaakt. Om achter de vermeende dader te kunnen komen diende de identiteit van de gebruiker achter verschillende ip-adressen achterhaald te worden. Dit pakte de speurders op een creatieve manier aan. Men schakelde een tussenpersoon cq een bureau in dat gewoonweg de namen van de gebruiker(s) kon aanleveren tegen betaling. De politie kocht de informatie en ging er naarstig mee aan de slag. Bij nader onderzoek bleek dat het bureau de informatie op haar beurt gekocht had van een firma die gehackte informatie opkocht en daarmee onrechtmatig bezig was. Gestolen data lag zodoende aan de opsporing ten grondslag. Na 6 maanden voorlopige hechtenis was verdachte na deze bevindingen op vrije voeten. Wat echter nog niet betekent dat de rechter straks tijdens de inhoudelijke behandeling van de zaak ons verweer zal accepteren. Zo eenvoudig ligt het niet.

Gebruikmaking van onrechtmatig verkregen informatie (gestolen info), vaak via een tussenpersoon , wordt door de ene rechter als ernstig ervaren en als een vormverzuim getypeerd doch vrijwel nooit (meer) wordt er als consequentie bewijsuitsluiting aan verbonden zodat er richting de opsporingsinstanties geen corrigerend effect meer is.

Een lichtpuntje althans enige hoop zou je als jurist kunnen putten uit een recente uitspraak van het gerechtshof te ’s-Hertogenbosch waarbij het Hof in een belastingzaak (geen strafzaak en dus een ander toetsingskader) oordeelde dat de Staat der Nederlanden niet mag profiteren van door misdrijf verkregen informatie.

“Overwogen werd dat de Belastingdienst tegen betaling informatie heeft ontvangen van een tipgever over buitenlandse rekeningen van Nederlanders. De belastingaanslagen zijn in de onderhavige procedure opgelegd naar aanleiding van die informatie. Volgens het Hof heeft de tipgever een misdrijf gepleegd bij het verkrijgen van het bewijsmateriaal en heeft de belastingdienst dus betaald voor uit een misdrijf afkomstig bewijsmateriaal”.

Nou zou je verwachten dat dit door het Hof ondermeer zou resulteren in een bewijsuitsluiting..maar zo makkelijk gaat het heden ten dage niet meer. Men gaat verder met redeneren. (een hobby van ons juristen)

Bewijsuitsluiting.
“Volgens het Hof heeft dat niet altijd tot gevolg dat het bewijsmateriaal van gebruik wordt uitgesloten. Dit hangt af van een beoordeling van de gemaakte belangenafweging. Daarbij gaat het aan de ene kant om het belang van juiste belastingheffing en het bestrijden van belastingontwijking. Aan de andere kant gaat het erom dat crimineel gedrag niet wordt beloond.”

Dus of door misdrijf verkregen informatie door de overheid gebruikt mag worden hangt volgens dit Hof nog af van de juistheid van een belangen afweging. Soms (bij een juiste afweging) zou dus door misdrijf verkregen info gewoon gebruikt mogen worden.

Het Hof oordeelt dan vervolgens dat er onvoldoende duidelijkheid is verschaft over de door misdrijf verkregen informatie en dat de overheid teveel geheim heeft gehouden om tot een goede afweging te komen. Bewijsuitsluiting is volgens het Hof de enige juiste beslissing. Een klein lichtpuntje waaraan de strafrechter in voorkomende gevallen een voorbeeld zou kunnen nemen.

Openheid , transparantie en duidelijkheid zijn bij deze beslissing kernwoorden die de doorslag hebben gegeven. Hoe ver mogen opsporingsinstanties gaan en hoe leggen ze verantwoording af , geven ze voldoende inzicht in hun handelen.

PGP onderzoeken / Ennetcom zaak.
Openheid en transparantie vormt in een momenteel lopende strafzaak ook een cruciaal punt van discussie. In september 2016 heeft een Canadese rechter naar aanleiding van een Nederlands rechtshulp verzoek een gehele server met alle data van duizenden pgp’s telefoons aan Nederlandse opsporingsambtenaren ter hand gesteld met de redenering dat het enkele gericht zoeken op een paar individuen niet mogelijk zou zijn en dat daarmee wellicht verbanden tussen personen gemist zouden kunnen worden. Derhalve heeft de Canadese rechter geoordeeld dat dan maar gemakshalve een complete kopie van alle data aan de Nederlanders verstrekt mocht worden. En zo geschiedde. De Canadese rechter overwoog echter in zijn beslissing dat met de data van derden zorgvuldig omgesprongen diende te worden en dat slechts de verzoekende speurders van 4 concrete onderzoeken de data mochten bestuderen. Als anderen die behoefte zouden hebben (niet zijnde andere landen want die dienen zich in Canada te melden) dienden deze zich tot een Nederlandse rechter te wenden die zou moeten beslissen of de waarborgen van (onschuldige) derden voldoende gewaarborgd zouden zijn. Fishing-expeditions dienden daarmee voorkomen te worden en het zou te omslachtig zijn om iedere onderzoeker een aanvraag in canada te laten dienen.

Zorgvuldigheid diende volgens de Canadese rechter dus gewaarborgd te zijn en de toetsing daarvan werd overlaten aan de Nederlandse rechter. Maar in de eerste strafzaak waarin het om deze data gaat van duizenden individuen acht de rechtbank zich voldoende voorgelicht en gaat men verder (zelfs na een afgewezen wrakingsverzoek) nadat alle verzoeken van de verdediging om inzage te krijgen in hoe men de data gefilterd heeft en doorzocht zijn afgewezen . De verdediging wordt inzage in de data onthouden en verzoeken gericht op het verzamelen van mogelijk “ontlastend materiaal” in de enorme berg van data wordt de verdediging onthouden. En daarmee zijn we weer terug bij af en is de rechterlijke controle op de digitale opsporing een wassen neus, pure fictie. Deze zaak voorspelt dan ook niet veel goeds voor de toekomst waarin de digitale opsporing een speerpunt zal gaan vormen.

Binnendringen in een geautomatiseerd werk.
“Voor een effectieve opsporing , het tegengaan van spionage , verstoring en sabotage , en het waarborgen van de nationale veiligheid is onderzoek in het digitale domein noodzakelijk”. Aldus de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. De wet (computercriminaliteit III) die het “binnendringen van computers” moet gaan regelen ligt momenteel ter beoordeling van de eerste Kamer. Het gaat hier om een wet die de politie de bevoegdheid geeft om via speciaal daartoe door de staat aangeschafte hack-software in iedere computer binnen te dringen. Eenmaal binnen kan er een doorzoeking plaatsvinden waarbij alle communicatie kan worden bekeken en alle bestanden doorzocht. Ook de communicatie met “derden” die wellicht niets van doen hebben met de verdenking kunnen deel uitmaken van de doorzoeking. Bevoegdheden die diep ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer van individuen en hun directe omgeving. Het wetsvoorstel geeft de politie verregaande bevoegdheden om in te breken op digitale apparaten, waaronder computers , camera’s en mobiele telefoons. Door verschillende politici in de eerste kamer worden echter vraagtekens gezet bij de controle en de waarborgen op deze verregaande hack bevoegdheden.

Verantwoordelijkheid.
Massale wetgeving op het gebied van het doorzoeken van al onze privacy gevoelige digitale communicatie en bestanden en met ongekend vergaande bevoegdheden staat onze samenleving te wachten. Geen telefoon of laptop die nog anoniem zal kunnen blijven. Al onze digitale communicatie is in potentie doorzoekbaar en hack-baar en de speurders zullen in de toekomst met hartelust kunnen gaan grasduinen. Maar de wetgever stelt dat dit slechts mag na de zorgvuldige weging en toetsing van de criteria “proportionaliteit en subsidiariteit” en dat er voldoende waarborgen zouden zijn om onnodige privacy schendingen te voorkomen. We moeten vertrouwen hebben in de mannen en vrouwen die dadelijk met deze verregaande bevoegdheden aan de slag mogen…vaak mannen en vrouwen die enkel willen scoren en boeven willen vangen. Toetsing achteraf zou geregeld zijn doordat de zaak immers door een rechter zal worden beoordeeld die vervolgens zich dan een oordeel kan vormen omtrent de toegepaste bevoegdheden en zich kan uitlaten over de vraag of die al dan niet op een rechtmatige wijze zijn toegepast en er voldaan is aan de normen van proportionaliteit en subsidiariteit.

Maar of we in de praktijk nou veel kunnen en mogen verwachten van deze toetsing achteraf valt nog maar te bezien. De jurisprudentie verschuift echter steeds meer naar een marginale toets van toegepaste bevoegdheden waarbij vorm verzuimen en onrechtmatigheden (soms) wel worden geconstateerd maar er geen enkele rechtsgevolg aan wordt verbonden. De wind die waait in strafrechtelijk Nederland is er een waarbij de verdachte “niet een rechtens te respecteren belang heeft bij fouten en/of onvolkomenheden in de opsporing” en hij er derhalve niet van mg profiteren. Met deze redenering worden onrechtmatigheden in de opsporing niet meer gesanctioneerd in de rechtelijke uitspraak en wordt er geen (juridisch) gevolg aan gegeven. De worst van de “gedegen rechtelijke toetsing” als sluitstuk van deze verregaande wetgeving die de heren politici wordt voorgehouden is dus eigenlijke een wassen neus en functioneert steeds minder. Jammer dat politici daar geen zicht op hebben waardoor er straks wetgeving in werking treedt die van onvoldoende waarborgen is voorzien in de simpele hoop dat de rechter het wel gaat regelen.

Arthur van der Biezen Strafrechtadvocaat.